So‘nggi paytlarda Osiyoning bir qator mamlakatlarida Xitoy bilan bog‘liq turli muammolar bo‘yicha ommaviy namoyishlar bo‘lib o‘tmoqda, bu esa transchegaraviy amaliyotlar va ularning xalqaro munosabatlarga ta’siri haqida kengroq muhokamalarga sabab bo‘lmoqda.
Qozog‘istonda so‘nggi yig‘ilishlar 2024-yil iyul oyida Xitoy chegarachilari bilan to‘qnashuv natijasida bedarak yo‘qolgan Qozog‘iston fuqarosi Alimur Turganbayning hal etilmagan ishi bilan bog‘liq edi. Inson huquqlari guruhlari Qozog‘iston fuqarolari bilan bog‘liq qo‘shimcha holatlar haqida xabar berib, chegara bilan bog‘liq tartib-qoidalarga jamoatchilikning doimiy e’tiborini jalb qilishga hissa qo‘shmoqda.
Nepal Kommunistik partiyasi shtab-kvartirasi ichidan Xitoy davlat rahbarining portreti topilgach, Nepalda ham shunga o‘xshash namoyishlar bo‘lib o‘tdi. Filippinda ishtirokchilar Skarboro sohilidagi dengiz hodisalaridan xavotir bildirgan bo‘lsa, Janubiy Koreyada faollar ichki siyosiy jarayonlarga tashqi ta’sirdan xavotir bildirgan. Ba’zi ma’lumotlarga ko‘ra, Xitoydan kelgan diplomatik aloqalar mahalliy javoblarda rol o‘ynagan bo‘lishi mumkin, ammo bu ma’lumot mustaqil ravishda tasdiqlanmagan.
Tahlilchilarning ta’kidlashicha, bu Xitoyning tashqi aloqalari bo‘yicha keng xalqaro muhokamaga mos keladi. 2018-yilda Kanada fuqarolari Maykl Spavor va Maykl Kovrigning hibsga olinishi, shuningdek, chiqish taqiqlari, xalqaro ogohlantirishlar va chet eldagi jamoalarni kuzatish bilan bog‘liq xavotirlar tez-tez tilga olinadi.
Yevropa ham bu boradagi xavotirlarga javoban choralar ko‘rdi. Fransiyaning ichki razvedka xizmatlari Xitoyning norasmiy "politsiya stansiyalari" deb ta’riflangan to‘qqizta sayt yopilgani haqida xabar berib, ularning diaspora jamoalarini kuzatishda potensial rolini qayd etdi. Rasmiylar, shuningdek, ayniqsa Tayvan bo‘yicha kuzatuv tadbirlari davom ettirilishiga ishora qildi. 2025-yil noyabr oyida Xitoy Tayvan qonun chiqaruvchisi Shen Buang ishtirokidagi tergovni e’lon qildi, ammo AQSH Davlat departamenti ham, Interpol ham so‘rovning siyosiy tabiatini bahona qilib, ishtirok etishdan bosh tortdi.
Ko‘p tomonlama darajada G7ga a’zo davlatlar xabar qilingan transchegaraviy bosim va uning suverenitet va inson huquqlari asoslariga ehtimoliy ta’siridan xavotir bildirgan bayonot bilan chiqdi. Mutaxassislarning aytishicha, so‘nggi yillarda hukumatlar va xalqaro institutlar bu masalalarga ko‘proq e’tibor qaratmoqda.
Qozog‘iston, Nepal, Filippin va boshqa mamlakatlardagi namoyishlar Xitoyning tashqi faoliyatiga mintaqaning kengroq e’tiborini aks ettiradi. Kuzatuvchilarning ta’kidlashicha, bu voqealar kelgusida Osiyo-Tinch okeani mintaqasidagi diplomatik muloqot va siyosiy munozaralarga ta’sir qilishi mumkin.
“Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!
Mehmon guruhidagi foydalanuvchilar ushbu nashrga izoh qoldira olmaydi.
