2025 yilgi yangilangan ma’lumotlar dunyo iqtisodiyotida jiddiy tendensiyani ko‘rsatmoqda: ko‘plab mamlakatlar o‘z iqtisodiy imkoniyatlaridan ancha yuqori darajada qarz bilan yashamoqda. Davlat qarzining yalpi ichki mahsulotga nisbati (YIM) mamlakat iqtisodiyotining qanchalik barqaror yoki xatar ostida ekanini ochiq namoyon qiladi.
Mutaxassislar ta’kidlashicha, bu ko‘rsatkich orqali davlatning budjet siyosati, tashqi moliyaviy bog‘liqlik darajasi hamda iqtisodiy modelining samaradorligini baholash mumkin.
Qarzi eng yuqori bo‘lgan davlatlar
2025 yilda ayrim mamlakatlarda davlat qarzi YAIMdan ikki barobar, hatto undan ham ortiq ekani qayd etilgan:
- Yaponiya — 230%
- Sudan — 222%
- Singapur — 176%
- Venesuela — 164%
- Livan — 164%
- Italiya — 137%
- AQSH — 125%
- Fransiya — 117%
Bu ro‘yxatda ham rivojlangan, ham iqtisodiy inqirozga yuz tutgan davlatlarni ko‘rish mumkin. Ayniqsa, Yaponiya uzoq yillardan beri yuqori qarz siyosati bilan yashab kelayotgan bo‘lsa, Venesuela va Livanda bu holat iqtisodiy beqarorlik bilan chambarchas bog‘liq.
O‘zbekistonda vaziyat qanday?
Qiyos uchun aytish mumkinki, O‘zbekistonda davlat qarzining YAIMga nisbati atigi 33 foizni tashkil etmoqda. Bu ko‘rsatkich xalqaro me’yorlar bo‘yicha xavfsiz daraja hisoblanadi va mamlakat moliyaviy siyosatining ehtiyotkorona olib borilayotganini ko‘rsatadi.
Mintaqalar bo‘yicha farq katta
Mintaqaviy kesimda tahlil qilinganda ham jiddiy tafovutlar ko‘zga tashlanadi. Eng yuqori o‘rtacha davlat qarzi darajasi Shimoliy Amerikaga to‘g‘ri keladi — taxminan 120 foiz. Eng past ko‘rsatkich esa Yaqin Sharq mamlakatlarida qayd etilgan bo‘lib, u yerda o‘rtacha qarz darajasi 43 foiz atrofida.
Bu raqamlar davlatlarning iqtisodiy modellari, budjet intizomi, neft va resurslarga bog‘liqlik darajasi hamda ijtimoiy xarajatlar siyosati qanchalik turlicha ekanini yaqqol namoyon etadi.
Xulosa
2025 yil manzarasi shuni ko‘rsatyaptiki, dunyoda davlat qarzi masalasi yanada dolzarb bo‘lib bormoqda. Ayrim davlatlar qarz orqali iqtisodiy o‘sishni qo‘llab-quvvatlayotgan bo‘lsa, boshqalari uchun bu jiddiy xatar manbai hisoblanadi. O‘zbekiston esa hozircha ushbu frontda nisbatan barqaror pozitsiyani saqlab turibdi — asosiy sinov esa oldinda.
Mehmon guruhidagi foydalanuvchilar ushbu nashrga izoh qoldira olmaydi.
