Sevimli rezavorlar va mevalar, to‘g‘ridan to‘g‘ri tomorqadan terib olingan sabzavotlar va hatto yangi sut va dudlash uchun go‘sht: kutilgan piknik muammoga va undan ham yomonroq fojiaga aylanmasligi uchun xavfsizlik choralari va gigiyena qoidalariga rioya qilish kerak.
Yozgi ovqatdan zaharlanish haqida gapirganda birinchi navbatda qo‘ziqorin bilan zaharlanish xayolga keladi. Ammo hatto biz xavfsiz va foydali hisoblagan ovqatlar ham jiddiy sog‘liq muammolariga olib kelishi mumkin. Qaysi yozgi mahsulotlardan ehtiyot bo‘lishingiz kerakligini bilib oling.
Tomorqadan terib olingan rezavorlar va sabzavotlar
Yozning zavqli ishlaridan biri — ertalab boqqa yugurib chiqib, barra bodring, pomidor yoki pishgan qulupnayni tanlab, darhol yeyish. Ehtiyot bo‘ling! Yozgi ovqatdan zaharlanishning deyarli yarmi yangi sabzavot, meva va rezavorlardan kelib chiqadi. Yeyishdan oldin ularni yaxshilab yuvib tashlang! Esingizda bo‘lsin: ochiq havoda o‘sadigan sabzavot va mevalar ko‘plab bakteriyalar manbaidir.
Ko‘katlar
Ismaloq yoki salat bargi, yashil sabzavotlar yozda quyoshda qolgan go‘shtdan ko‘ra xavfliroqdir: oziq-ovqat zaharlanishining eng keng tarqalgan sabablaridan biri bo‘lgan odam norovirusi bu sabzavotlarning keng, salqin barglarini afzal ko‘radi. Bundan ham yomoni, u salat yoki ismaloqda bir necha kun turishi mumkin. Ularni issiqlik bilan ishlov bermasdan turib ishlatganda zaharlanish xavfi ortadi. Salat barglarini juda ehtiyotkorlik bilan yuving yoki yaxshisi, ustidan qaynoq suv quying.
Mikroko‘katlar
Salatlar va ovqatlarga ajoyib qo‘shimcha, to‘g‘rimi? Shuningdek, u listeriya va E.coli’ning potensial manbai hisoblanadi. Tavsiya: bargli ko‘katlarniki bilan bir xil: yaxshilab yuvib tashlang va qaynoq suv quying.
Qovun va tarvuz
Hech qayerda va hech qachon o‘zgartirmaslik kerak bo‘lgan qoida: tarvuzlarni va ayniqsa, qovunlarni kesishdan oldin yaxshilab yuvib tashlang. Qovunlar tom ma’noda o‘sishining butun davri davomida yerda yotadi va po‘stlog‘ida xavfli bakteriyalarning haqiqiy to‘plamini jamlaydi, ulardan eng xavflisi salmonellalar va listeriyalardir. Kesilgan qovunni muzlatkichda saqlashni unutmang: qovunni stolga qo‘yishingiz mumkin bo‘lgan vaqt bir yoki ikki soatdan oshmasligi kerak.
Yangi sharbat
Yangi sharbatlar tom ma’noda vitaminlarga boy, ammo ular pasterizatsiya qilinmagan, ya’ni meva yoki sabzavotlarning qobig‘ida yashagan barcha bakteriyalar stakaningizga tushishi mumkin. Agar siz sharbatlarni o‘zingiz tayyorlasangiz, meva va sabzavotlarni yaxshilab yuving (yaxshisi, ustiga qaynoq suv quying), agar tayyorini sotib olsangiz, jarayonni diqqat bilan kuzatib turing.
Ustritsa
Vibrioz — halokatli infeksiyaning qo‘zg‘atuvchisi. Bu dengiz mahsulotlarida yashiringan bo‘lishi mumkin. Eski qoida: nomida “r” harfi bo‘lmagan (bejiz bu tanlanmagan) bir necha oy ichida dengiz mahsulotlarini iste’mol qilmang. Aynan yoz oylarida, issiq havoda dengiz mahsulotlari, ayniqsa, ustritsa bilan zaharlanish juda oson. Ammo bu foydali taomlardan voz kechishingiz kerak degani emas: ularni faqat ishonchli kafe va restoranlarda buyurtma qiling va hech qanday holatda ularni xom holda iste’mol qilmang.
Go‘sht
Yoz oqshomida go‘shtni dudlash yoki panjarada pishirish yoqimli bo‘lgani bilan xavflidir. Chunki E.coli bakteriyalari bo‘lishi ehtimoli yuqori. Yaxshisi shundaki, u issiqlik bilan ishlov berish paytida o‘ladi. Yomoni, ovqat pishirish vaqtida ehtiyot choralarini ko‘rmasangiz, u qo‘llaringizga, keyin esa og‘zingizga tushishi mumkin. Qiyma, shuningdek, pichoq va taxtakachdan foydalangandan keyin qo‘lingizni yaxshilab yuving. Go‘shtni yaxshilab pishiring.
Yangi sut
Bu mazali va juda foydali, ammo xavfli: pasterizatsiya paytida sutning ta’mi o‘zgarishi mumkin, ammo xavfli bakteriyalar, albatta, o‘ladi. Biroq hatto pasterizatsiya qilingan sutni ham stol ustida unutmaslik kerak: yozda, issiqda, faqat muzlatkichda saqlang!
Xom tuxum
Salmonellyoz — bu eskirgan tuxumdan yuqtirib olish oson bo‘lgan infeksiya. Eng katta xavf: salmonellalar hatto, yoqimsiz hidga ega bo‘lmagan yoki tashqi ko‘rinishidan infeksiyalanmagan tuxumlardan hech qanday farq qilmaydigan tuxumlarda ham bo‘lishi mumkin. Tuxumni xom holatida iste’mol qilish odat tusiga kirmasligi ehtimoldan yiroq. Ammo xamirli taomlarda, pishiriqlarda ishlatayotganda ehtiyot bo‘lish kerak.
Zaharlanishni qanday aniqlash mumkin va bu vaqtda nima qilish kerak?
Agar shunga qaramay, siz xavfli bakteriyalardan zaharlanish alomatlarini payqasangiz, darhol choralar ko‘rish kerak.
Zaharlanish belgilari
Oziq-ovqat zaharlanishining dastlabki belgilarini imkon qadar erta aniqlash va zudlik bilan choralar ko‘rish muhimdir.
- Qorin bo‘shlig‘ida kuchli burishish;
- Ko‘ngil aynishi va qayt qilish;
- Haroratning ko‘tarilishi (ba’zan 39 darajagacha);
- Umumiy zaiflik.
Nima qilish kerak?
Zaharlanishning birinchi belgisida darhol shifokorni chaqiring. Ammo buning iloji bo‘lmasa (masalan, ta’tilni shahar tashqarisida o‘tkazayotgan bo‘lsangiz) yoki biror sababga ko‘ra yaqin kelajakda yordam kela olmasa, quyidagi choralarni ko‘rish kerak:
- Bemorning oshqozonini yuving. Buning uchun toza suvdan (kamida bir litr) yoki kaliy permanganatning kuchsiz eritmasidan foydalanishingiz mumkin, so‘ngra darhol qusishni qo‘zg‘atishingiz kerak. Bu toksinlarning qonga keyingi so‘rilishining oldini oladi.
- Agar bemorda diareya bo‘lmasa, organizmning o‘z-o‘zini tozalashini tezlashtirish uchun unga ich keltiruvchi preparat berish lozim.
- Oshqozonni yuvishdan keyin bemor faollashtirilgan ko‘mir ichishi kerak. Shuni ham yodda tutish kerakki, zaharlanishda organizm namlikni sezilarli darajada yo‘qotadi, shuning uchun ko‘proq gazsiz mineral suv ichish kerak.
- Bemorga yotoqda dam olishni ta’minlang: zaharlanish organizmga og‘ir yuk bo‘lib, unga tiklanish imkoniyatini berish zarur.
