AQSh prezidenti Donald Trampning O‘zbekiston tomonidan $100 milliarddan ortiq investitsiyalar va xaridlar amalga oshirilishi haqidagi bayonoti ekspertlar orasida turli munozaralarga sabab bo‘ldi. Ushbu raqam O‘zbekistonning yillik yalpi ichki mahsulotiga teng bo‘lib, prezident Shavkat Mirziyoyevning AQShga tashrifi davomida imzolangan rasmiy kelishuvlardan ancha yuqori ko‘rsatkichdir.
Markaziy Osiyo va AQSh o‘rtasidagi C5+1 formati bo‘yicha sammit doirasida O‘zbekiston delegatsiyasi tomonidan muhim kelishuvlar imzolandi. Shavkat Mirziyoyev bilan uchrashuvdan so‘ng Donald Tramp o‘ziga xos uslubda “o‘ta ulkan savdo-iqtisodiy kelishuv” e’lon qildi.
Trampga ko‘ra, kelgusi uch yil ichida O‘zbekiston AQSh iqtisodiyotiga $35 milliard olib keladi va 2035-yilga qadar bu summa $100 milliardga yetadi. Bu mablag‘lar investitsiyalar va AQSh mahsulotlari xaridlari orqali amalga oshiriladi.
Biroq Toshkentdagi rasmiylar boshqa raqamlarni keltirmoqda. Davlat rahbari C5+1 sammitida $34 milliardlik uch yillik hamkorlik loyihalari rejasini taqdim etdi.
Keyinchalik, investitsiyalar, sanoat va savdo vaziri Laziz Qudratov ushbu ko‘rsatkichni $34,8 milliard deb aniqlashtirdi. Bu portfel qishloq xo‘jaligi, tog‘-kon sanoati, muhim minerallarni qayta ishlash va avtomobilsozlik sohalarini qamrab oladi.
Shuni ta’kidlash joizki, o‘zbek tomoni $100 milliardlik kelishuvlarni tasdiqlamagan, ayniqsa, bunday ko‘lamdagi to‘g‘ridan-to‘g‘ri AQSh iqtisodiyotiga investitsiyalar va xaridlar O‘zbekistonning 2024-yilgi $115 milliardlik YIMiga teng bo‘ladi. Taniqli iqtisodchi Yuliy Yusupov ushbu vaziyatni sharhlar ekan, AQSh prezidentining so‘zlarini “mutlaqo fantastik raqamlar” deb atadi.
Uning fikricha, Boeing samolyotlarini, qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini, jumladan, paxta va soya donlarini xarid qilish bo‘yicha barcha e’lon qilingan shartnomalarni hisobga olganda ham, yakuniy summa bir necha milliard dollardan oshmaydi. “Investitsiyalar masalasida gapiradigan bo‘lsak, O‘zbekiston tomonidan AQSh iqtisodiyotiga bunday ko‘lamdagi investitsiyalarni tasavvur qilishning o‘zi qiyin”, — dedi ekspert.
U Tramp eshitgan ma’lumotni noto‘g‘ri talqin qilib, potentsial va amaldagi loyihalarni birlashtirib yuborgan bo‘lishi mumkinligini taxmin qildi. Garchi bu kabi katta miqyosdagi gaplar yangrayotgan bo‘lsa-da, aniq hujjatlar ham imzolangan.
6-noyabr kuni Vashingtonda AQSh savdo vaziri Govard Latnik ishtirokida ikki tomonlama kelishuvlar imzolandi. Ulardan biri Uzbekistan Airways va Boeing o‘rtasida samolyot yetkazib berish bo‘yicha shartnoma bo‘ldi.
Milliy aviakompaniya Boeing 787 Dreamliner samolyotlarining sakkizta modelini xarid qilish opsiyasini amalga oshirdi va jami buyurtmalar sonini 22 taga yetkazdi. Ilgari Tramp ushbu bitim qiymatini $8 milliarddan ortiq baholagan edi, ammo bu summa rasmiy tasdiqdan o‘tmagan.
Bundan tashqari, strategik sohalarda ham kelishuvlar amalga oshirildi. Denali Exploration Group va Re Element Technologies kompaniyalari bilan noyob yer elementlarini qazib olish va qayta ishlash bo‘yicha hamkorlik hujjatlari imzolandi.
Flowserve kompaniyasi bilan nasos stansiyalarini modernizatsiya qilish, Valmont Industries bilan suvni tejovchi texnologiyalarni joriy etish bo‘yicha kelishuvlarga erishildi. Qishloq xo‘jaligi sohasida Louis Dreyfus Company va Cargill kompaniyalari bilan soya dukkaklari va paxta yetkazib berish bo‘yicha shartnomalar imzolandi.
Shuningdek, John Deere kompaniyasi O‘zbekistonga $300 millionlik qishloq xo‘jaligi texnikasini yetkazib beradi. Yuqori texnologiyalar sohasida Palo Alto Networks kompaniyasi bilan sun’iy intellekt bo‘yicha hamkorlikni kengaytirish bo‘yicha kelishuv imzolandi.
Siyosiy bayonotlar AQSh va O‘zbekiston o‘rtasidagi iqtisodiy aloqalarga katta e’tibor qaratayotgan bo‘lsa-da, hozircha hamkorlik miqyosi nisbatan kichikroq va aniq loyihalar bilan belgilanmoqda.
