АҚШ президенти Дональд Трампнинг Ўзбекистон томонидан $100 миллиарддан ортиқ инвестициялар ва харидлар амалга оширилиши ҳақидаги баёноти экспертлар орасида турли мунозараларга сабаб бўлди. Ушбу рақам Ўзбекистоннинг йиллик ялпи ички маҳсулотига тенг бўлиб, президент Шавкат Мирзиёевнинг АҚШга ташрифи давомида имзоланган расмий келишувлардан анча юқори кўрсаткичдир.
Марказий Осиё ва АҚШ ўртасидаги C5+1 формати бўйича саммит доирасида Ўзбекистон делегацияси томонидан муҳим келишувлар имзоланди. Шавкат Мирзиёев билан учрашувдан сўнг Дональд Трамп ўзига хос услубда “ўта улкан савдо-иқтисодий келишув” эълон қилди.
Трампга кўра, келгуси уч йил ичида Ўзбекистон АҚШ иқтисодиётига $35 миллиард олиб келади ва 2035-йилга қадар бу сумма $100 миллиардга етади. Бу маблағлар инвестициялар ва АҚШ маҳсулотлари харидлари орқали амалга оширилади.
Бироқ Тошкентдаги расмийлар бошқа рақамларни келтирмоқда. Давлат раҳбари C5+1 саммитида $34 миллиардлик уч йиллик ҳамкорлик лойиҳалари режасини тақдим этди.
Кейинчалик, инвестициялар, саноат ва савдо вазири Лазиз Қудратов ушбу кўрсаткични $34,8 миллиард деб аниқлаштирди. Бу портфель қишлоқ хўжалиги, тоғ-кон саноати, муҳим минералларни қайта ишлаш ва автомобилсозлик соҳаларини қамраб олади.
Шуни таъкидлаш жоизки, ўзбек томони $100 миллиардлик келишувларни тасдиқламаган, айниқса, бундай кўламдаги тўғридан-тўғри АҚШ иқтисодиётига инвестициялар ва харидлар Ўзбекистоннинг 2024-йилги $115 миллиардлик ЯИМига тенг бўлади. Таниқли иқтисодчи Юлий Юсупов ушбу вазиятни шарҳлар экан, АҚШ президентининг сўзларини “мутлақо фантастик рақамлар” деб атади.
Унинг фикрига кўра, Boeing самолётларини, қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини, жумладан, пахта ва соя донларини харид қилиш бўйича барча эълон қилинган шартномаларни ҳисобга олганда ҳам, якуний сумма бир неча миллиард доллардан ошмайди. “Инвестициялар масаласида гапирадиган бўлсак, Ўзбекистон томонидан АҚШ иқтисодиётига бундай кўламдаги инвестицияларни тасаввур қилишнинг ўзи қийин”, — деди эксперт.
У Трамп эшитган маълумотни нотўғри талқин қилиб, потенциал ва амалдагиларни бирлаштириб юборган бўлиши мумкинлигини тахмин қилди. Гарчи бу каби катта миқёсдаги гаплар янграётган бўлса-да, аниқ ҳужжатлар ҳам имзоланган.
6-ноябр куни Вашингтонда АҚШ савдо вазири Говард Латник иштирокида икки томонлама келишувлар имзоланди. Улардан бири Uzbekistan Airways ва Boeing ўртасида самолёт етказиб бериш бўйича шартнома бўлди.
Миллий авиакомпания Boeing 787 Dreamliner самолётларининг саккизта моделини харид қилиш опциясини амалга оширди ва жами буюртмалар сонини 22 тага етказди. Илгари Трамп ушбу битим қийматини $8 миллиарддан ортиқ баҳолаган эди, аммо бу сумма расмий тасдиқдан ўтмаган.
Бундан ташқари, стратегик соҳаларда ҳам келишувлар амалга оширилди. Denali Exploration Group ва Re Element Technologies компаниялари билан ноёб ер элементларини қазиб олиш ва қайта ишлаш бўйича ҳамкорлик ҳужжатлари имзоланди.
Flowserve компанияси билан насос станцияларини модернизация қилиш, Valmont Industries билан сувни тежовчи технологияларни жорий этиш бўйича келишувларга эришилди. Қишлоқ хўжалиги соҳасида Louis Dreyfus Company ва Cargill компаниялари билан соя дўккаклари ва пахта етказиб бериш бўйича шартномалар имзоланди.
Шунингдек, John Deere компанияси Ўзбекистонга $300 миллионлик қишлоқ хўжалиги техникасини етказиб беради. Юқори технологиялар соҳасида Palo Alto Networks компанияси билан сунъий интеллект бўйича ҳамкорликни кенгайтириш бўйича келишув имзоланди.
Сиёсий баёнотлар АҚШ ва Ўзбекистон ўртасидаги иқтисодий алоқаларга катта эътибор қаратаётган бўлса-да, ҳозирча ҳамкорлик миқёси нисбатан кичикроқ ва аниқ лойиҳалар билан белгиланмоқда.
