ABD Başkanı Donald Trump'ın Özbekistan tarafından 100 milyar doları aşan yatırım ve alımlar yapılacağına dair açıklaması, uzmanlar arasında çeşitli tartışmalara yol açtı. Bu rakam, Özbekistan'ın yıllık gayrisafi yurtiçi hasılasına eşit olup, Başkan Shavkat Mirziyoyev'in ABD ziyareti sırasında imzalanan resmi anlaşmalardan oldukça yüksek bir gösterge olarak değerlendirilmektedir.
Orta Asya ile ABD arasında C5+1 formatında gerçekleştirilen zirve kapsamında, Özbekistan heyeti önemli anlaşmalar imzaladı. Shavkat Mirziyoyev ile görüşmesinin ardından Donald Trump, kendine özgü üslubuyla "çok büyük bir ticari ve ekonomik anlaşma" ilan etti.
Trump'a göre, önümüzdeki üç yıl içinde Özbekistan ABD ekonomisine 35 milyar dolar katkı sağlayacak ve bu rakam 2035 yılına kadar 100 milyar dolara ulaşacak. Bu fonlar, yatırımlar ve ABD ürünlerinin alımları yoluyla gerçekleştirilecek.
Ancak Taşkent'teki yetkililer farklı rakamlar ortaya koyuyor. Devlet başkanı, C5+1 zirvesinde 34 milyar dolar değerinde üç yıllık ortaklık projeleri planını sundu.
Daha sonra Yatırımlar, Sanayi ve Ticaret Bakanı Laziz Kudratov, bu rakamı 34,8 milyar dolar olarak netleştirdi. Bu portföy, tarım, madencilik, kritik minerallerin işlenmesi ve otomotiv endüstrisi alanlarını kapsamaktadır.
Belirtmek gerekir ki, Özbek tarafı, 100 milyar dolarlık anlaşmaları doğrulamadı. Özellikle bu büyüklükteki doğrudan yatırımlar ve ABD ekonomisine alımlar, Özbekistan'ın 2024 yılı için 115 milyar dolarlık GSYİH'sine denk gelmektedir. Tanınmış ekonomist Yuliy Yusupov, bu durumu değerlendirerek, ABD Başkanının sözlerini "tamamen fantastik rakamlar" olarak nitelendirdi.
Ona göre, Boeing uçakları, tarım ürünleri, özellikle pamuk ve soya fasulyesi alımlarını kapsayan tüm açıklanan anlaşmalar dikkate alındığında bile, nihai toplam birkaç milyar doları geçemeyecektir. “Yatırımlar konusunda konuşursak, Özbekistan'ın ABD ekonomisine böyle bir ölçekle yatırım yapmasını hayal etmek bile zor,” dedi uzman.
Trump'ın duyduğu bilgiyi yanlış yorumlayarak potansiyel ve mevcut projeleri birleştirmiş olabileceği tahmin ediliyor. Bu büyük çaplı açıklamalara rağmen, somut belgeler de imzalanmıştır.
6 Kasım'da Washington'da ABD Ticaret Bakanı Howard Latnik'in katılımıyla ikili anlaşmalar imzalandı. Bunlardan biri, Uzbekistan Airways ile Boeing arasında uçak teslimatı konusunda bir sözleşme oldu.
Ulusal havayolu şirketi, Boeing 787 Dreamliner uçaklarının sekiz modelini satın alma opsiyonunu kullandı ve toplam sipariş sayısını 22’ye çıkardı. Daha önce Trump, bu anlaşmanın değerini 8 milyar doların üzerinde değerlendirmiş ancak bu miktar resmi olarak onaylanmamıştı.
Bunun yanı sıra stratejik alanlarda da anlaşmalar yapıldı. Denali Exploration Group ve Re Element Technologies şirketleriyle nadir toprak elementlerinin çıkarılması ve işlenmesi konusunda işbirliği belgeleri imzalandı.
Flowserve şirketiyle pompa istasyonlarının modernizasyonu, Valmont Industries ile su tasarrufu sağlayan teknolojilerin uygulanması alanında anlaşmalar sağlandı. Tarım sektöründe, Louis Dreyfus Company ve Cargill şirketleriyle soya fasulyesi ve pamuk tedariki konularında sözleşmeler imzalandı.
Ayrıca John Deere firması, Özbekistan'a 300 milyon dolarlık tarım ekipmanı sağlayacak. Yüksek teknoloji alanında Palo Alto Networks şirketiyle yapay zeka alanındaki işbirliğini genişletme konusunda anlaşma imzalandı.
Siyasi açıklamalar, ABD ile Özbekistan arasındaki ekonomik ilişkilere büyük önem atfetse de, şu anda işbirliğinin ölçeği nispeten daha küçük ve somut projelerle sınırlı durumdadır.
