Баъзи “фойдали” сабзавотлар ҳам қонда қанд миқдорини кўтаради

Ҳар бир инсон ширинлик истеъмол қилганда қондаги глюкоза миқдори ошишини яхши билади. Бир стакан газли ичимлик ёки катта бўлмаган бир бўлак торт — булар жуда қисқа фурсат ичида инсулин ажралишига туртки бўлади.

Бироқ таомлар орасида шундайлари ҳам борки, улар биринчи қарашда соғлом ва ҳатто фойдали кўринади. Лекин улар ҳам танани кутилмаган ҳолатга солиши мумкин — глюкоза даражасини кескин ошириши орқали.

Бундан ташқари, овқат тайёрлашда қўлланадиган баъзи йўллар, нотўғри тўкинлик ва парҳезсизлик сингари омиллар ҳам жуда муҳим. Қуйида айнан шундай “пинҳона” таъсирларга эга маҳсулотлар ва овқатланишда йўл қўйиладиган хато ҳақида батафсил тўхталамиз.

Гликемик индекс баланд бўлган кутилмаган маҳсулотлар

Аксарият инсонлар сабзи ёки селдерей каби сабзавотларни фойдали деб ҳисоблайди. Улар озиқ-овқат дўконларида соғлом овқатланиш рафларида туради. Аммо биохимик нуқтаи назардан қаралганда, агар улар якка ҳолда — бошқа маҳсулотларсиз — истеъмол қилинса, гликемик индекс ва глюкоза миқдорини сезиларли даражада оширади.

Шу сабаб, таркибидаги табиий қанд сабабли, сабзи — айниқса сўрилиб ейилганда — танага торт ёки газли ичимликдек таъсир ўтказиши мумкин. Шу билан бирга, селдерей ҳам шундай гуруҳда.

Газак сифатида истеъмол қилинадиган мева ва шарбатлар хавфи

Мевалар шубҳасиз, соғлом овқатланиш таркибий қисми ҳисобланади. Лекин улар ҳам газак сифатида нотўғри танлов бўлиши мумкин. Хусусан, тарвуз, қовун, ананас, майиз каби юқори гликемик индексга эга мевалар жуда тез қонда глюкоза даражасини оширади.

Қуритилган меваларда глюкоза янада концентрат ҳолатда бўлади. Сиропда сақланган мевалар эса ҳақиқий “қанд бомбаси”дир. Янги сиқилган шарбатлар эса кўпчилик ўйлаганидек фойдали эмас — уларда шакар жуда юқори ва муҳим толалар йўққа чиқади.

Мисол учун, бир стакан узум шарбати тўртта пончикка тенг шакар миқдорига эга. Шарбат суюқлиги туфайли, организм ундаги қандни жуда тез сўриб олади ва бу инсулин даражасини осмонга чиқаради. Натижада инсон тез тўяди, лекин тез орада яна очлик ҳисси пайдо бўлади.

Шакар ўрнини босувчи сунъий моддалар — яширин хавф

Фойдаланувчилар орасида сунъий ширинлаштиргичларни "қандсиз" альтернатива сифатида истеъмол қилиш одат тусига кирган. Лекин ушбу моддалар, шундай қилиб айтганда, организмни алдайди. Улар глюкоза эмас, балки унинг таъмига тақлид қилади. Бундай ҳолатда танамиз глюкоза олмаган бўлса-да, мия ширинликни қабул қилган деб ўйлайди ва яна кўпроқ ширинлик сўрайди.

Натижада ширин таъмга нисбатан ҳис қилувчанлик пасаяди ва бу турли мураккаб касалликларга олиб келиши мумкин.

Қандай белгилар инсулинга чидамлиликдан дарак беради?

Тўсатдан вазн ошиши — бу организмда инсулинга қаршилик пайдо бўлаётганининг биринчи белгиси. Агар овқатланиш тарзи ўзгармаган бўлса-да, вазн ортса, бу хавотирли сигнал.

Теридаги ўзгаришлар ҳам — хусусан, бўйин, кўкрак ва қўлтиқ остидаги папилломалар ва қорайишлар — инсулинга чидамлилик аломати бўлиши мумкин. Бу ўсимталар оғриқсиз бўлади ва қайта-қайта пайдо бўлади.

Замонавий ҳаёт ва қандли диабет хавфи

Тезкор ҳаёт тарзи, фастфуд ва юқори калорияли маҳсулотларнинг кўпайиши тананинг инсулинга сезувчанлигини пасайтиради. Бугунги кунда жаҳондаги 529 миллион киши қандли диабетдан азият чекмоқда. 2050 йилга келиб бу рақам 1,5 миллиардга етиши кутилмоқда.

Нима қилиш керак?

Қондаги глюкозани пасайтириш учун қўшимча маҳсулотлар қабул қилишдан кўра, рационни тўғри тузиш мақсадга мувофиқ. Яъни, углеводлар кам, клетчатка кўп бўлган таомлар танланиши зарур. Мисол учун:

- кўк сабзавотлар,
- шакарсиз дренаж шарбатлари,
- пробиотик йогуртлар,
- ёнғоқлар ва уруғлар.

Ферментация қилинган маҳсулотлар ҳам қондаги шакар даражасини барқарор сақлашга ёрдам беради. Овқатланишдаги ҳар бир танлов танамиз учун узоқ муддатли оқибатларга эга эканини унутмаслик керак.

Хулоса: соғлом овқат – мувозанатли ёндашув

Соғлом овқатланиш – бу фақатгина нима еяпсиз, деган савол эмас. Бу, аввало, қай ҳолда ва қай тарзда еяпсиз, деган масала ҳамдир. Бир қарашда фойдали туюлган сабзавотлар ва мевалар ҳам, агар уларни нотўғри пайтда, нотўғри миқдорда ва нотўғри таркибда истеъмол қилсангиз, саломатлик учун хавфли бўлиши мумкин.

Ҳар бир газак, ҳар бир стакан шарбат, ҳар бир “ноинспект” сабзавот – инсулин тузилишига таъсир кўрсатадиган бир омилдир. Шунинг учун ҳам овқатланишдаги ҳар бир қадамни англаб, онгли равишда қилиш замонавий инсон учун муҳим ҳаётий курашдир. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!