Бірнеше онжылдықтар бойы Тайвань шығанағы әлемдік геосаясаттағы ең сезімтал нүктелердің бірі болып келеді. Батыс Тынық мұхитында дәл осы аймақта АҚШ пен Қытайдың мүдделері ашық және тікелей қақтығысады. Сұрақ туады: екі ірі державаның бәсекелестігінде Тайвань неге шешуші рөл атқарады?
Екіжүзді саясат және "қызыл сызықтар"
Вашингтон ресми түрде "біртұтас Қытай" қағидатын ұстанады және Пекинді жалғыз заңды үкімет ретінде мойындайды. Бірақ сонымен бірге Тайваньмен әскери-саяси ынтымақтастықты сақтай отырып, аралдың өзін-өзі қорғау мүмкіндіктерін күшейтеді. Бейжің болса, Тайваньды "бүлікші аймақ" деп санайды және оның тәуелсіздікке қатысты кез келген қадамын егемендікке қауіп ретінде қабылдайды. Сондықтан АҚШ-тың Тайваньды қолдап жасаған әрбір мәлімдемесі Қытай тарапынан "қызыл сызықтан" өту деп бағаланады.
Жыл соңында жағдай одан әрі шиеленісе түсті: АҚШ әкімшілігі Тайваньға ірі көлемде қару-жарақ жеткізу жоспарын мақұлдады, Бейжің бұған санкциялар мен ауқымды әскери жаттығулармен жауап берді. Бұл бәсекенің тек дипломатиялық емес, күш факторына сүйенетінін көрсетті.
Теңіз жолдары және экономикалық "тамырлар"
Геоэкономикалық тұрғыдан Тайвань Қытай үшін өмірлік маңызды. Қазіргі Қытай - теңіз саудасына қатты тәуелді ірі индустриялық держава. Азық-түлік, энергия, шикізат импорты мен дайын өнім экспортының басым бөлігі теңіз жолдары арқылы жүзеге асырылады.
Тайвань шығанағы Азия мен Еуропа және Америка арасындағы ең маңызды сауда дәліздерінің бірі. Шанхай, Шэньчжэнь, Нинбо сияқты алып порттар осы аймаққа жақын орналасқан. Бұл жолды бақылау Қытайға экономикалық қауіпсіздік пен әскери тұрғыдан стратегиялық артықшылық береді.
Микрочиптер үшін жаһандық күрес
Тайваньның маңызы теңіздермен ғана шектелмейді. Арал әлемдік микрочип өнеркәсібінің орталығы саналады. Тайваньда орналасқан жетекші компаниялар әлемдегі жартылай өткізгіштердің көп бөлігін өндіреді. Заманауи қару-жарақ, жасанды интеллект, автомобиль жасау және электроника дәл осы технологияларға байланысты.
Сондықтан Тайваньға бақылау орнату АҚШ пен Қытай арасындағы технологиялық көшбасшылық үшін күресте шешуші рөл атқарады. Микрочиптер тізбегін кім басқарса, ол болашақтың өнеркәсібі мен әскери технологияларында басымдыққа ие болады.
Демократия және идеологиялық майдан
Тайвань халқының басым бөлігі Бейжіңмен қайта бірігуді қаламайды. Аралда қалыптасқан демократия Қытайдың коммунистік жүйесіне мүлдем қарама-қайшы. Гонконгтың мысалы "бір мемлекет - екі жүйе" моделіне деген сенімді жойды.
Ал АҚШ үшін Тайвань - демократияны қорғаудың символы. Оның жоғалуы Вашингтонның бүкіл Азиядағы сеніміне нұқсан келтіреді, одақтастарды күдіктендіреді және Қытайға аймақта қосымша қысым көрсетуге мүмкіндік береді.
Қорытынды ретінде
Тайвань мәселесі - бұл жай аралдың тағдыры емес. Ол теңіз жолдары, технологиялар, идеология және геосаяси ықпал үшін күрес торабы. Сондықтан АҚШ пен Қытай арасындағы кез келген шиеленіс дәл осы аймақта ең қауіпті болады. Ал Тайвань төңірегіндегі жағдай алдағы жылдары да әлемдік саясаттың орталығында қалары анық.
“Zamin”-ді Telegram-нан оқыңыз!
«Меҳмон» тобындағы келушілер бұл жарияланымға пікір қалдыра алмайды.
