17:02 / 16.07.2022

Касал бўлишга вақт йўқ: 20, 30, 40 ёш ичида ўтиш зарур бўлган тиббий текширувлар

^{Фото: Rawpixel}
Саломатлик бебаҳо неъматдир. Унинг қадрига етмаслик ва эътиборсизлик келажакда кўпга тушиши мумкин. Ҳаётнинг ҳар ўн йиллиги тиббий кўриклар рўйхатига янги текширувларни қўшиб боради, деб ёзади «Новий очаг».

20 ёш
Ҳаётнинг энг гуллаб-яшнаган вақти. Ҳеч қандай текширув ва шифокорлар ҳақида ўйлашга вақт бўлмайди, чунки ҳатто ёш организм ҳам саломат бўлиб, ҳеч қандай муаммо туғдирмайди. Шу билан бирга, ушбу ёшда аёлларнинг катта қисми оила кўради ва фарзанд кутади. Шунинг учун аёллар она бўлишдан олдин сиз қуйидаги текширувлардан ўтиши керак:

Гормонал мувозанатдаги ўзгаришлар
Ушбу даврда гормонал фонни, биринчи навбатда, қалқонсимон без ва жинсий гормонлар функциясини ўрганиш жуда муҳимдир. Бузилишларни эрта босқичларда аниқлаш жуда ҳам аҳамиятли, чунки ўзгаришлар билан нафақат ички органлар, балки ташқи кўриниш ҳам азобланади.

Эътибор бериш керак бўлган аломатлар:
- ҳайз даврининг бузилиши,
- уйқу бузилиши,
- қўзғалувчанликнинг ошиши,
- доимий заифлик,
- вазн ортиши,
- соч тўкилиши,
- тирноқлар мўртлашуви,
- юз терисида тукларнинг ўсиши.

Ирсият ҳаммасини ҳал қилади
Ёшлигида, яқин қариндошлар оиласида қон томирлари билан боғлиқ муаммолар мавжуд бўлса, турли касалликларга генетик мойилликни, айниқса фолат циклидаги ўзгаришларни ўрганиш фойдали бўлади. Фолат метаболизмининг бузилиши (фолий кислотаси) қонда гомосистеиннинг кўпайишига олиб келади, бу қон томирлари деворларига шикаст етказади, уларнинг яллиғланишини қўзғатади. Қон қуюқлашиши хавфини кўрсатадиган қон ивишининг бузилиши белгилари билан ёш аёллар «Лейден омили» деб аталадиган синовдан ўтишлари керак. Худди шу номдаги синдром кўпинча эрта ҳомиладорлик даврида доимий бола тушишининг асосий сабабидир. Бугунги кунда генетик диагностика усуллари билан бундай муаммоларни тузатиш мумкин.

Эътибор бериш керак бўлган аломатлар:
- оёқларда оғирлик;
- юриш пайтида оёқ оғриғи;
- оёқларда қон томир томирларининг бўртиб чиқиши.

30 ёш
30 ёш — умрнинг энг фаол вақти, қаттиқ ишлаш, ўқиш, оилага ёрдам бериш, болаларни тарбиялаш ва ўйин-кулгига вақт топишга ҳаракат қилиш керак. Шу сабабли ушбу давр умумий ҳаётийликни акс эттирувчи кўрсаткичларни назорат остида сақлашга арзийди.

Гинеколог кўриги
Аёллар учун гинекологга эндометриоз, бачадон миомаси ва сут безларида ўзгаришларни истисно қилиш учун йиллик ташрифлар талаб қилинади, айниқса, бундай муаммолар она ёки бувисида кузатилган бўлса. Ўз вақтида олдини олиш ҳар доим тўлиқ даволанишга қараганда камроқ вақт, пул ва ташвишларни талаб қилади. Оилада кўкрак бези саратони билан касалланган аёллар ўзларига яхши ғамхўрлик қилишига ҳеч қачон эрта эмас. Тиббиётнинг ҳозирги даражасида кўкрак саратони кўп ҳолларда жиддий, аммо даволанадиган касалликдир. Ўсимта ёки шунга ўхшаш нарса аввалроқ аниқланган бўлса, даволаш осонроқ ва самаралироқ кечади.

Шу билан бирга, аёлларда онкологик касалликлар таркибида иккинчи ўринда бачадон бўйни саратони ўрин олган бўлиб, уни олдини олиш ҳам осон. Бачадон бўйни саратони ривожланишида инсон папиллома вирусининг (HPV) роли тасдиқланганидан бери HPV учун тест 30 ёшдан бошлаб йиллик скринингнинг муҳим қисмига айланди. HPV нинг кўплаб штаммлари мавжуд, аммо улардан фақат бир нечтаси саратон ривожланиш хавфи билан боғлиқ. Афсуски, онкологик касалликлар узоқ вақт давомида ўзини намоён қилмайди ва шунинг учун мутахассис текширувисиз бирор нарса дейиш қийин.

Эътибор бериш керак бўлган аломатлар:
- кўкрак оғриғи;
- кўкракнинг ранги ўзгариши;
- ҳайз даврининг бузилиши;
- кўп ҳайз кўриш;
- узоқ муддатли ҳайз кўриш.

Сурункали чарчоқ
Агар чарчоқ, ҳолсизлик асабийлашиш, бефарқлик узоқ вақт давомида сезилса, унда бундай вазиятга чидамаслик керак. Албатта, иш билан шуғулланадиган ёш она учун бу ҳолат одатий кўриниши мумкин, аммо агар яхши дам олгандан кейин ҳам тузалиб кета олмасангиз, анемия ва гипотироидизм белгилари бўлиши мумкин. Шунингдек, энг муҳим макро ва микроэлементлар (магний, кальций, D витамини, B12 витамини ва бошқалар) даражасини текшириш тавсия этилади. Ушбу муаммоларни мутахассисга етказишдан уялмаслик лозим. Яхши шифокор ҳеч қачон сурункали чарчоқ белгиларини эътиборсиз қолдирмайди ва организмда нима етишмаётганини аниқлашга ҳаракат қилади.

Эътибор бериш керак бўлган аломатлар:
- доимий чарчоқ;
- асабийлашиш;
- соч тўкилиши;
- тирноқнинг мўртлашиши;
- терининг рангсизланиши,
- уйқучанлик.

40 ёш
Ҳаёт тартибга солинган, ритм тенглаштирилган. Инсон оёқлари остида мустаҳкам заминни ҳис қила бошлайди, ўзини ва атрофидаги дунёни тушунади, стратегия ва тактикани яхши ўйлаб, катта муваффақиятларга эришади. Бу даврда аёл менопаузага киради. Баъзилар учун организмнинг бу қайта тузилиши бутунлай оғриқсиздир, бошқалари учун бу жуда кўп муаммо келтириб чиқаради.

Яна гормонлар
Аввало, бу даврда гормонал фонни қаттиқ назорат қилиш керак. Гинеколог томонидан танланган гормонларни алмаштириш терапиясига ўтиш тавсия этилади.

Эътибор бериш керак бўлган аломатлар:
- ҳайз даврининг бузилиши;
- асабийлашиш;
- терининг тез қариши;
- вазн ортиши;
- доимий чарчоқ;
- терлашнинг кучайиши.

Юрак билан боғлиқ масалалар
Метаболик касалликларга атеросклероз ҳам киради. Атеросклероз ривожланиш хавфини назорат қилиш қирқ ёшдан кейин ҳам эркаклар, ҳам аёллар учун муҳимдир. Юқори қон босимида липид алмашинувининг бузилиши ишемик юрак касаллиги, юрак хуружи, инсульт ва бошқаларни келтириб чиқариши мумкин. Ушбу кўрсаткичларни назорат қилиш ҳаётни сезиларли даражада узайтириши ва сифатини яхшилаши мумкин.

Эътибор бериш керак бўлган аломатлар:
- ортиқча вазн;
- ҳаракатсиз турмуш тарзи;
- мувозанатсиз овқатланиш.

Қонда қанд миқдори
Бу ёшда глюкоза назорати ҳам талаб қилинади. Қандли диабет касаллигининг ривожланиш хавфини камайтириш учун бу аломатларни ўтказиб юбормаслик керак. ЖССТ маълумотларига кўра, 2030 йилга келиб қандли диабет ўлимнинг еттинчи асосий сабабига айланади. Иккинчи тоифа диабетни эрта аниқлаш нисбатан арзон қон текшируви билан амалга оширилиши мумкин.

Эътибор бериш керак бўлган аломатлар:
- терининг қичиши;
- қуруқ тери;
- терида узоқ муддатли даволанмайдиган яралар;
- ташналик.