Yakshanba kuni, Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishidan deyarli bir yil to‘lib, G‘arb Kremlning asosiy daromad manbai bo‘lgan Rossiya neft eksportiga deyarli to‘liq embargo joriy qildi.
Taqiq istisnolardan xoli emas edi, ularning eng muhimi narxning yuqori chegarasi. Bundan tashqari, Rossiyaga sanksiyalarni chetlab o‘tish uchun neft va neft mahsulotlarini sotishni tayyorlash va tartibga solish uchun butun bir yil bor edi.
Embargo neftning uchinchi davlatlarga yetkazib berilishiga taalluqli emas. Bunda jiddiy istisnolar mavjud bo‘lgani uchun Rossiya eksportining keskin pasayishiga va neft narxining sakrashiga olib kelmaydi, balki Rossiya xom ashyosi narxini cheklaydi.
Xalqaro energiya agentligi (IEA) hisob-kitoblariga ko‘ra, Kreml 2030 yilga borib embargo tufayli eksportdan 1 trillion dollarga yaqin tushumni qo‘ldan boy beradi va Rossiyaning jahon energetika bozoridagi ulushi 20 foizdan 13 foizga tushadi.
Kremlga boy berilgan bozorlarni AQSH va Yaqin Sharq mamlakatlari egallaydi.
Neft embargosi G‘arb Putinning urush mashinasini pul va texnologiyada cheklash va Ukrainaga yordam berish umidida ancha foyja berishi mumkin. Biroq, moliyaviy va shaxsiy sanksiyalardan farqli o‘laroq, neft sanksiyalari uchun deyarli bir yil vaqt ketdi.
O‘tgan yil bahorida asosiy importchi - Yevropa Ittifoqidan tashqari hamma: AQSH, Buyuk Britaniya va ittifoqchilar Rossiya neftidan voz kechishlarini e’lon qilishdi. U rus xomashyosiga haddan tashqari qaram edi. Shu sababli, may oyida YEIning 27 ta davlati allaqachon zaiflashgan iqtisodiyotlariga putur yetkazmaslik uchun ikki marta kechiktirish bilan embargo joriy etishga kelishib oldi.
5 dekabrdan YEI neft sotib olishdan bosh tortdi, shu yakshanba, 5 fevraldan esa neft mahsulotlarini xarid qilishni to‘xtatdi.
"Drujba" quvuri orqali yetkazib berilayotgan neft embargodan istisno qilindi - Yevropa Ittifoqi faqat dengiz importini taqiqladi. Lekin asosiy istisno ham neft, ham neft mahsulotlari embargosiga tegishli. Bu ham narxning yuqori chegarasi.
Nima uchun yuqori narx chegarasi kerak?
Yuqori narx chegarasi - bu sanksiyalarni yumshatish degani. Bu amerikaliklar tomonidan Rossiya eksportining qulashi, neftning jahon narxlarining ko‘tarilishi va G‘arb iqtisodiyotining asosiy muammosi - inflyatsiyaning keskinlashuvining oldini olish uchun lobbi qilingan.
Gap shundaki, Yevropa Ittifoqi o‘zi uchun xarid qilishdan bosh tortishdan tashqari, o‘z kompaniyalariga dengiz orqali yetkazib beriladigan Rossiya xomashyosi bilan istalgan joyda muomala qilishni taqiqlagan. Rossiya Yevropa tankerlariga, sug‘urta, moliyalashtirish va savdoga kirish imkoniyatini yo‘qotdi, muqobilni tezda topib bo‘lmaydi.
Narx chegarasi Rossiya uchinchi mamlakatlarga kelishilgan narxdan pastroqqa sotadigan xom ashyo va mahsulotlar uchun ushbu cheklovni bekor qiladi. Endi chegara bir barrel neft uchun 60 dollar, samolyot yoqilg‘isi va dizel yoqilg‘isi kabi qimmat neft mahsulotlari uchun 100 dollar va mazut kabi arzonlari uchun 45 dollar qilib belgilangan.
G7 a’zolari - AQSH, Buyuk Britaniya, Germaniya, Fransiya, Italiya, Kanada va Yaponiya, shuningdek, Yevropa Ittifoqining qolgan davlatlari va ularga qo‘shilgan Avstraliya istisnoni imzoladi.
Neft narxining yuqori chegarasi Yevropa embargosi bilan birga 5 dekabrda kuchga kirdi. Biroq, u hali qo‘llanilmadi, chunki Rossiyaning Urals nefti o‘shandan beri arzonroq edi.
To‘g‘ri, G‘arb uni har ikki oyda bir marta qayta ko‘rib chiqishga va joriy bozor narxidan 5 foizga pastroqqa belgilashga rozi bo‘lgan edi. va birinchi qayta ko‘rib chiqish faqat bir kun oldin bo‘lishi kerak edi. Biroq, Qo‘shma Shtatlar ittifoqchilarni neft embargosi qanday bo‘lishini ko‘rish uchun uni mart oyining o‘rtalariga qoldirishga ko‘ndirgan.
Biroq, bu bozorda narxlar neftga qaraganda ancha chalkash, chunki mahsulotlarning ko‘p xilma-xilligi va bitimlar va shartnomalar har doim ham shaffof emasUmuman olganda, Goldman Search ma’lumotlariga ko‘ra, Rossiya global dizel bozorining 15 foizini tashkil qiladi va yaqin vaqtgacha u Yevropaga 80 foizni yetkazib bergan.
S&P Global statistik ma’lumotlariga ko‘ra, urushdan oldin Yevropa barcha dizel yoqilg‘isining yarmini Rossiyadan import qilgan. Shu sababli, Yevropaning Rossiyadan mahsulot sotib olishdan bosh tortishi jahon bozoridagi oqimlarning qayta taqsimlanishiga olib keladi, bu har qanday holatda ham narxlarning oshishi va uzilishlar yuzaga keladi degani.
Tankerlar taqchilligi tufayli Rossiya uchun neftdan ko‘ra neft mahsulotlarini qayta yo‘naltirish qiyinroq bo‘ladi. Bundan tashqari, Hindiston va Xitoy neftni chegirma bilan sotib olishdan xursand bo‘lsa, o‘zlari neft mahsulotlarini mo‘l-ko‘l ishlab chiqaradilar.
IEA rahbari Birol bundan xavotirda emas.
"O‘tish davrining ayrim qiyinchiliklari muqarrar. Biroq neft mahsulotlarini yetkazib berish bo‘yicha global yo‘nalishlar faol ravishda qayta chiziladi va yilning ikkinchi yarmida neftni qayta ishlash bo‘yicha katta quvvatlarni ishga tushirish rejalashtirilgan", dedi u.
Rossiya bunga qanday javob beradi?
G‘arbdagi ko‘plab xaridorlar va sug‘urtachilar Rossiya neftidan yuz o‘girishdi, hatto u narx chegarasidan pastroqda sotilsa ham, chunki sanksiyalar yangi vosita bo‘lib, Rossiya xom ashyosi bilan ishlash xavfini baholash juda qiyin. Natijada, Rossiya qolgan sodiq xaridorlarga chegirma berishga majbur. Natijada uning neftiga Osiyoda, jumladan, Xitoyda, ayniqsa, Hindistonda talab katta.
"Past va o‘rta daromadli davlatlar birinchi bo‘lib naf ko‘radi. Chegirmalar ularni jahon energetika bozorida Putinning Ukrainaga bo‘lgan tajovuzkorligi tufayli yuzaga kelgan narxlarning o‘sishidan himoya qilishga yordam beradi", dedi juma kuni AQSH moliya vaziri Janet Ellen yangi chegara narxni sharhlar ekan.
"Yangi cheklovlar xalqaro koalitsiyamizning Rossiyaning jinoiy urush olib borish qobiliyatiga putur yetkazish harakatlarida muhim rol o‘ynaydi. Moliyaviy sanksiyalar bilan birgalikda ular Putinga tanlov beradi: urushga pul sarflash yoki undan eskirgan iqtisodiyotni qo‘llab-quvvatlash uchun ishlatish", dedi Ellen.
Finlyandiyaning SREA tadqiqot markazi hisob-kitoblariga ko‘ra, Rossiya neft embargosi va shiftidan kuniga taxminan 160 million yevro yo‘qotmoqda va bu yakshanba kuni neft mahsulotlariga embargo kuchga kirgandan so‘ng, kunlik yo‘qotishlar miqdori yana 120 million yevroga oshadi.
Kreml matbuot kotibi Dmitriy Peskov esa hisob-kitoblarni absurd deb ataydi. U neft narx chekloviga Putin qarshi choralar to‘g‘risidagi farmonni imzolagan neftga o‘xshash tarzda javob berishga va’da berdi.
"Farmon juda g‘alati", deydi Amerika Strategik va xalqaro tadqiqotlar markazi (CSIS) xodimi Tatyana Mitrova.
"Shunchaki, shartnomalarda narx chegarasini eslatib o‘tishni taqiqlaydi. Lekin YEI shartnomalarda chegarani eslatib o‘tishni talab qilmaydi. Shuning uchun bu hujjat menga juda ma’nosiz tuyuladi", dedi u.
“Menimcha, bu vaqtinchalik yechimdir. Rossiya rasmiylari o‘zlariga manevr qilish uchun joy qoldirgan. Ehtimol, bu vaqt yozgacha o‘z xizmatlarini sinab ko‘rishlari kerak - transportdan sug‘urtagacha, shundan keyin qattiqroq javob keladi" deya qo‘shimcha qildi markaz xodimi.
Ctrl
Enter
Xato topdIngizmi
Iborani ajratib Ctrl+Enter tugmasini bosingMavzuga oid yangiliklar
