Netanyahu «ikki davlat» g‘oyasini ochiqchasiga rad etdi. Bu AQSH va ittifoqchilarni xavotirga solmoqda

^{Foto: Reuters}

To‘laqonli g‘alaba deganda Netanyahu HAMAS harakati yo‘q qilinishi va garovdagi isroilliklar qaytarilishini nazarda tutgan, uning so‘zlariga ko‘ra, bu operatsiya yana bir necha oy davom etishi mumkin.

HAMAS tomonidan boshqariladigan sog‘liqni saqlash vazirligi ma’lumotlariga ko‘ra, G‘azo sektorida allaqachon 25 mingdan ortiq falastinlik halok bo‘lgan va aholining deyarli 85 foizi o‘z uyini tark etgan. Shu sababli, dunyoning ko‘plab yetakchilari Isroilni hujumlarini kamaytirish va urushni tugatish, mintaqani barqarorlashtirish uchun muzokaralarni boshlashga undashga harakat qilmoqda.

AQSH va Isroilning boshqa ittifoqchilari, shuningdek, uning ko‘plab muxoliflari kelajakdagi Falastin davlati Isroil davlati bilan birga yashashi mumkin bo‘lgan «ikki davlat konsepsiyasi»ni qayta tiklashga chaqirmoqda.

18 yanvar kuni Falastin muxtoriyati prezidenti Mahmud Abbosning matbuot kotibi 1967 yil chegaralari ichida poytaxti Sharqiy Quddus bo‘lgan mustaqil Falastin davlati bo‘lmasa, mintaqada xavfsizlik va barqarorlikka erishilmasligini aytdi.

Ko‘pgina jahon yetakchilari hozirgi inqiroz urushayotgan tomonlarni cheksiz zo‘ravonliklarga yagona muqobil variant sifatida diplomatiyaga qaytishga majbur etishiga umid qilmoqda. Ammo Netanyahuning so‘nggi so‘zlariga qaraganda, u butunlay qarama-qarshi niyatlarga ega.

Isroil bosh vazirining so‘nggi bayonotlarini sharhlar ekan, AQSH Milliy xavfsizlik kengashi vakili Jon Kirbi AQSH va Isroilning vaziyatga nisbatan qarashlari mutlaqo boshqacha ekanini tan oldi.

«Biz buni boshqacha ko‘ramiz. Biz falastinliklar mustaqil davlatda, tinchlik va xavfsizlikda yashashga to‘liq haqli, deb hisoblaymiz», dedi Kirbi.

18 yanvar kuni Netanyahu Isroil Iordan daryosining g‘arbiy sohilida, ya’ni kelajakdagi Falastin davlati hududi bo‘ylab xavfsizlikni nazorat qilishi kerakligini aytdi.

«Bu zarur shart va u (Falastin) suvereniteti g‘oyasiga zid keladi. Nima qilish kerak? Men bu haqiqatni amerikalik do‘stlarimizga aytaman. Bosh vazir do‘stlarga «yo‘q» deyishga qodir bo‘lishi kerak. Shuningdek, men Isroil xavfsizligiga ziyon yetkazishi mumkin bo‘lgan haqiqatni zimmamizga yuklashga bo‘lgan urinishlarni to‘xtatdim», dedi Netanyahu.

Netanyahu o‘z siyosiy faoliyatining ko‘p qismida Falastin davlati g‘oyasiga faol qarshi chiqqan. Avvalroq, Isroil bosh vaziri uning yaratilishiga to‘sqinlik qilganidan qanchalik g‘ururlanishini ta’kidladi.

Shuning uchun uning so‘nggi bayonotlari hayron qoldirmaydi, ammo Netanyahu bilan Isroilning G‘arbdagi ittifoqchilari o‘rtasidagi tafovut kengayib borayotganidan dalolat beradi.

HAMAS harakati a’zolari 1300 nafarga yaqin isroillikni o‘ldirib, 240 nafarga yaqinini garovga olgan 7 oktyabrdagi voqealar Isroil tarixidagi eng dahshatli voqea bo‘ldi. Bu voqealardan keyin AQSH va boshqa ko‘plab davlatlar Isroilning o‘zini himoya qilish huquqini qo‘llab-quvvatladi. Ammo G‘azo sektorida halok bo‘lganlar soni ortib bormoqda va u yerdan kelayotgan dahshatli tasvirlar ko‘payishda davom etmoqda.

^{Isroildagi norozilik namoyishi ishtirokchilari o‘z hukumatini garovdagilarni ozod etish uchun HAMAS bilan kelishuv tuzishga chaqirmoqda. Foto: Reuters}

G‘arb davlatlari hukumatlari Isroilni bosiqlikka chaqirmoqda. Oq uy bir necha bor Tel-Avivning harbiy siyosatiga ta’sir o‘tkazishga urinib ko‘rdi: yoppasiga bombardimon qilish o‘rniga aniqroq qurollardan foydalanishga, quruqlikdagi harbiy operatsiyadan voz kechishga, mojarodan keyingi G‘azo sektorida ikki davlat formulasiga qaytishga chaqirdi.

Kirbining so‘zlariga ko‘ra, AQSH urushdan keyin G‘azo qanday ko‘rinishda bo‘lishini juda aniq aytgan.

«Biz G‘azodagi boshqaruv Falastin xalqining intilishlarini aks ettirishini, ular ovozga ega bo‘lishini istaymiz. Hukumat qanday ko‘rinishda bo‘lishi bo‘yicha ovoz berish huquqiga ega bo‘lishini. Va G‘azo qayta ishg‘ol qilinmasligini», dedi AQSH Milliy xavfsizlik kengashi vakili.

Biroq, Vashingtonning istaklari muntazam ravishda e’tibordan chetda qolmoqda yoki qat’iyan rad etilyapti, jumladan, AQSH Davlat kotibi Entoni Blinken tashrifi chog‘ida ochiqchasiga.

Bu esa ba’zi amerikalik siyosatchilarni Bayden ma’muriyati Isroilni to‘liq va so‘zsiz qo‘llab-quvvatlayotganidan tobora ko‘proq norozi qilmoqda. Oq uydan Isroilga qo‘shimcha yordam ko‘rsatish uchun qat’iy shart qo‘yishga chaqiriqlar ko‘payib bormoqda.

Isroil bosh vazirining so‘nggi izohlari uning safi siyraklashib borayotgan tarafdorlari bilan bir qatorda uning hukumatini qo‘llab-quvvatlayotgan o‘ta o‘ngchi isroillik vazirlarni ham xursand qiladi. Ammo bu urushning tobora dahshatli tus olayotganidan Isroil va xorijdagilarni xavotirga soladi.

So‘nggi so‘rovlar shuni ko‘rsatadiki, isroilliklarning aksariyati Netanyahudan HAMAS harakatini yo‘q qilishdan ko‘ra, garovdagi isroilliklarning vatanga qaytarishga ustuvor ahamiyat berishini xohlaydi, bu esa imkonsiz bo‘lishi mumkin.