Молдова Путиннинг навбатдаги нишони(ми)?

Молдова Путиннинг навбатдаги нишони бўлиши мумкинми ва мамлакат Россия ҳарбийлари бостириб кириши хавфи остидами? Бундай саволлар, жумладан, Ғарб сиёсатчилар томонидан ҳам ўртага ташланмоқда. Россиянинг Украинага қарийб бир йилдан бери давом этаётган ҳарбий тажовузи ва Кремлнинг Молдовага нисбатан тобора ножўя тус олаётган риторикаси фонида бундай сценарийнинг юзага келиши эҳтимоли мамлакат аҳолиси ва ҳукуматини хавотирга солмоқда.

Сигналлар вақти-вақти билан Москвадан эшитиладиган баёнотлар билан бирга берилади. Россия ташқи ишлар вазири Сергей Лавров: "Ғарб "Янги Украина" ролига Молдовани мўлжаллаяпти, мамлакат президенти Майя Санду эса НАТОга қўшилиш истагида ва Молдовани Руминия билан бирлаштиришга тайёр. Бу эса Ғарб анти-Россияга айлантирмоқчи бўлган навбатдаги давлатдир", деди.

"Лавровнинг баёноти Молдовада кенг муҳокама қилинди", дейди Молдовадаги Стратегик ташаббуслар институти таҳлил маркази раҳбари вазифасини бажарувчи Вадим Пистринчюк ДW нашрига берган интервюсида. "Лавров асл ҳақиқатни эмас, ўзи хоҳлаган нарсани айтди. У Молдовани беқарорлаштирмоқчи, уни муҳокамалар марказига тортмоқчи эди. Бироқ, бу бизнинг устувор вазифамиз эмас. Молдова сиёсий ва гуманитар жиҳатдан нейтрал давлат, аммо Украина томонида. Аҳоли ҳозир Россиянинг қўрқуви остида демаган бўлардим. Россия Федерациясининг Украинага қарши ҳарбий тажовузининг илк вақтида қўрқув бор эди. Ҳозир одамлар бунга кўникиб, ўз кундалик муаммолари билан овора", дейди эксперт.

Россиянинг Молдовани беқарорлаштириш режаси борми?

2023 йил февраль ойи бошида Молдова президенти Майя Санду Кремл мамлакатдаги вазиятни беқарорлаштириш режасини ишлаб чиққанини ва бунинг учун дунёнинг бир қанча давлатларидан ҳарбий тайёргарликдан ўтган диверсантларни давлат муассасаларига ҳужум қилиш ва асирларни гаровга олиш учун жалб қилганини айтди. Молдова ҳукумати бундай маълумотларни украиналик ҳамкасбларидан олган. Москвада бу маълумот рад этилди. Бу ҳақда, хусусан, Россия Федерацияси Президентининг матбуот котиби Дмитрий Песков маълум қилди.

Россия ҳақиқатан ҳам Молдовадаги вазиятни беқарорлаштириш режасига эгами ва у сиёсий аралашув ёки ҳарбий аралашувни назарда тутадими? Фридрих Эберт фондининг Молдова ва Украинадаги вакили Феликс Хетт Украинадаги фронтдаги ҳозирги вазият туфайли Россиянинг Молдовага бостириб киришига ишонмайди.

"Аммо Кремл қочқин олигархлар назоратидаги россияпараст партиялар ва улар томонидан радикаллашган, юқори инфляция, энергетик ва иқтисодий муаммолардан норози фуқаролардан фойдаланиб, Молдовадаги сиёсий вазиятни беқарорлаштиришга ҳаракат қилади” деган хавф бор, деди у. Бунда, эксперт фикрича, юқорида тилга олинган, ҳозирда мамлакатдан ташқарида яшаётган Молдова олигархлари муҳим рол ўйнаши мумкин.

"Молдова президенти Майя Санду томонидан очиқланган, Россиянинг Молдовани беқарорлаштириш режасига келсак, Россиянинг бундай режаси бор ёки йўқлигини билмайман, лекин бу Молдова томони томонидан тасдиқланган, аммо Россия томонидан рад этилган Украина разведка маълумотларидир", дея таъкидлайди Феликс Хетт.

Вадим Пистинчюкнинг сўзларига кўра, Сандунинг Россиянинг Молдовани беқарорлаштириш режаси ҳақидаги баёноти ҳамма жойгача етиб борган, аммо республика аҳолисининг аксарияти учун бу ажабланарли эмас. Мутахассис таъкидлаганидек, гап ҳарбий аралашув ҳақида эмас: "Агар биз ҳарбий интервенция ҳақида гапирадиган бўлсак, демак, ҳозирда Молдовага бостириб киришнинг ҳарбий хавфи йўқ. Чунки ҳозирда Россия армияси ўз кучларини Донбассда жамлаган. ва Украина жанубида. Ҳозирда Молдова учун ҳарбий хавфлар истисно қилинган".

Путиннинг навбатдаги нишони Молдова бўладими?

Молдова эҳтимолий ҳарбий босқинга тайёрми ёки йўқми, германиялик эксперт Феликс Хетт изоҳ бермади, бироқ яна бир бор таъкидладики, бир қатор ғарблик экспертларнинг фикрига кўра, ҳозир Россия ҳарбий босқини бўлмайди. Унинг фикрича, Молдова Путиннинг навбатдаги нишонига айланиши мумкин, аммо ҳарбий томондан эмас, балки сиёсий нуқтаи назардан бшлади. Россия Европага мойтл ҳукуматни ағдариш ва ҳокимиятга россияпараст кучларни олиб келишга уриниши мумкин.

2023 йил 10 февралда Молдова бош вазири Наталя Гаврилица кутилмаганда ўз ихтиёри билан истеъфога чиқди. Кейин бу Россия режасининг бир қисмими, деган савол туғилди. Вадим Пистринчюкнинг сўзларига кўра, Молдова президентининг баёноти билан ҳукумат истеъфоси ўртасида ҳеч қандай боғлиқлик йўқ. Бу катта эҳтимол билан тасодифдир.

Бухарестдаги ФДПга қарашли Фридрих Науман фондининг минтақавий идорасидан Реймар Вагнер Молдова ҳукуматининг истеъфога чиқишини изоҳлар экан, Deutschlandfunk нашрига берган интервюсида шундай деди: "Яхши хабар шундаки, Молдовада сиёсий инқироз йўқ. Бу ўзгариш муаммосиз содир бўлди."

Экспертнинг сўзларига кўра, Гаврилица кабинетининг истеъфога чиқиш сабаблари аниқ: оғир даврлар – коронавирус пандемияси, уруш, энергетика инқирози, инфляция эди. "Бу ҳукуматнинг аста-секин обрўси камайишига ва бош вазир Гаврилицанинг рейтинги кескин тушиб кетишига олиб келди. Бошқа томондан, бу партия ичидаги кураш", деб тушунтирди у Deutschlandfunk нашрига берган интервюсида.

Дорин Речан президент Майя Санду томонидан бош вазир лавозимига номзод қилиб кўрсатилган. 2022 йил февралидан буён унинг мудофаа ва миллий хавфсизлик бўйича маслаҳатчиси ва Олий хавфсизлик кенгаши котиби лавозимларида ишлаб келмоқда. 16 февраль куни Речан номзодини мамлакатдаги ҳукмрон президентга хайрихоҳ Ҳаракат ва адолат партияси (PAS) депутатлари қўллаб-қувватлади. Речан 101 овоздан 62 та овоз олди.

“Россиядан келаётган таҳдидлар фонида аҳолига хотиржамлик ва ишонч керак, улар шундай вазиятда ҳаракат қила оладиган сиёсатчини кутишмоқда”, — деди Раймар Вагнер.

Таҳлилчи Вадим Пистринчук ҳам Речанни муносиб номзод, деб атайди. "Речаннинг номзоди кўпроқ хавфсизлик муаммоларига мос келади. У ҳозирги лавозимидан ташқари икки йил давомида ички ишлар вазири ҳам бўлган. Шунинг учун унинг профили ҳозирги вазиятга мос тушади", деди у.

Приднистровье Россия учун баҳона бўлиши мумкин

Молдова хавфсизлигида жиддий рол ўйнайдиган омил — Приднестровье атрофидаги вазият. Вадим Пистринчук: “ҳар доим хавф бор, чунки бу ҳудудда хорижий давлат қўшинлари тўпланган, маълум миқдорда қурол-яроғ мавжуд ва биз ҳар доим қандайдир хавфсизлик провокациясини амалга ошириш мумкинлигини тахмин қилишимиз мумкин”, деди.

Аммо, эксперт: "Россия Федерациясининг Украинага қарши уруши бошланганидан бери Приднестровье раҳбарлари тез-тез бу провокацияларга қўшилишни хоҳламасликларини айтишди. Мен уларнинг хатти-ҳаракатларини ўта эҳтиёткорлик, деб аташим мумкин", дея таъкидлади. Феликс Хеттнинг фикрича, Приднестровьедаги қўшинлар Молдова учун хавф туғдирмайди, чунки улар иҳоталанган. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!