Zelenskiy Radaga oʻz «gʻalaba rejasi»ni taqdim etdi

^{Ukraina prezidenti matbuot xizmati / AFP / Scanpix / LETA}
16 oktyabr kuni Ukraina prezidenti Volodimir Zelenskiy Oliy Radada chiqish qilib, Rossiya-Ukraina urushi boʻyicha oʻz «gʻalaba rejasi»ni ilk bor ommaga rasman taqdim etdi. Reja beshta band va ularga uchta ilovadan iborat. Zelenskiyning soʻzlariga koʻra, taklif qilinayotgan strategiya urushdan keyin mamlakat «muskuldor» boʻlishi uchun Ukraina va uning pozitsiyalarini mustahkamlashga qaratilgan. Ukraina prezidenti ishonch bildirishicha, mamlakat ushbu rejani hamkorlar bilan birgalikda amalga oshira oladi va bu «Rossiyaga bogʻliq emas». Zelenskiyning soʻzlariga koʻra, agar strategiya bandlarini hozirdan amalga oshirish boshlansa, urushni 2025 yildan kechiktirmay yakunlash mumkin. Uning nutqi matni prezident ofisi tomonidan e'lon qilingan.

«Gʻalaba rejasi»ning birinchi bandi geosiyosatga aloqador, ikkinchi va uchinchi bandlari harbiy sohaga, toʻrtinchisi — iqtisodiyot, beshinchisi — xavfsizlikka. Zelenskiyning soʻzlariga koʻra, «urushni yakunlash» uchun dastlabki toʻrt bandni urush vaqtidayoq amalga oshirish zarur, beshinchi band esa urushdan keyingi davrga taalluqli.

Radada rejani taqdim qilish vaqtida bosh vazir Denis Shmigal, mudofaa vaziri Rustem Umerov, Ukraina qurolli kuchlari bosh qoʻmondoni Oleksandr Sirskiy, Ukraina xavfsizlik xizmati rahbari Vasiliy Malyuk hamda mudofaa vazirligi Bosh razvedka boshqarmasi boshligʻi Kirill Budanov hozir boʻlishdi.

«Putin qulogʻini kar qilib olgan, ammo Rossiya tinchlikka majbur boʻlishi uchun ukrainlar vaziyatni oʻzgartirishi lozim», — degan Zelenskiy chiqishi boshida. Uning soʻzlariga koʻra, Rossiyaning birorta ultimatumi ma'noga ega boʻlmaydi.

Birinchi punkt. Ukrainaning NATOga taklif etilishi

«Rossiya oʻnlab yillar davomida Evropadagi geosiyosiy noaniqlikdan, aynan aytilsa — Ukraina NATO a'zosi emasligi faktidan foydalanib keldi. Aynan shu omil Rossiyada bizning xavfsizligimizga tajovuz qilish vasvasasini uygʻotdi. Endi Ukrainani NATOga taklif qilish fakti chindan ham tinchlik uchun asos boʻlishi mumkin. Biz NATO a'zoligi — hozir emas, kelajak ishi ekanini tushunamiz. Ammo Putin oʻzining geosiyosiy hisob-kitoblari yutqiziqda ekanini koʻrishi kerak. Rossiyaliklar ularning shohi geosiyosiy jihatdan magʻlub boʻlganini his qilishi lozim», — degan Zelenskiy.

Taklif — qat'iyatdan boshqa hech narsa talab qilmaydigan kuchli qaror. Va bugungi kunda taklifning oʻzi NATOning oʻzidan koʻproq narsani anglatadi. NATO masalasidagi qat'iylik Ukraina uchun evrointegratsiya muqarrarligi va Ukrainada demokratiyaga muqobil yoʻqligini ham anglatadi. Aynan shuning uchun ham bu gʻalaba rejasining boshlangʻich bandidir. Qat'iylik dalili. Taklif hozirning oʻzida boʻlishi shart. Bu hamkorlar aslida Ukrainaning xavfsizlik arxitekturasidagi oʻrnini qanday koʻrishiga ishonchdir.

Ikkinchi punkt. Mudofaa

«Bu Ukrainaning tajovuzkorga qarshi mudofaasini ortga qaytmas qilib mustahkamlashdir. Bu real maqsad — pozitsiyalarimizni Ukrainadagi jang maydonida va xuddi shu vaqtda urushni Rossiya hududiga qaytarish, shunda rossiyaliklar urush nimaligini his qilishlari va Rossiya propagandasiga qaramay, nafratni Kreml tomonga yoʻnaltirishlari mumkin», — degan Ukraina prezidenti. U ukrain harbiylari uchun zarur boʻlgan «qurollarning aniq roʻyxati» mavjudligini qayd etgan. Zelenskiy «Kursk operatsiyasi tufayli biz Ukraina chinakamiga qattiq hujum qiladigan boʻlsa, Putinda dosh berish uchun etarlicha kuch yoʻqligiga guvoh boʻlganimiz»ni ta'kidlagan.

Zelenskiy «gʻalaba rejasining ikkinchi bandini amalga oshirishning kaliti» quyidagi qadamlar boʻlishini aytgan:

— Ukraina hududida bufer zonalar yaratilishiga yoʻl qoʻymaslik uchun RFning muayyan hududlarida Ukraina qurolli kuchlari amaliyotlarini «muvaffaqiyatli davom ettirish»;
— Ukraina qurolli kuchlari «pozitsiyalarini butunlay mustahkamlash» va «Ukrainaning okkupatsiya qilingan hududlarida Rossiyaning yurish qilish salohiyatini yoʻq qilish»;
— «Ukraina qurolli kuchlari uchun zaxira brigadalarini qurollantirishda hamkorlar yordami»;
— Ukrainadagi aholi yashash manzillarini Rossiya zarbalaridan himoya qilish uchun havo hujumidan mudofaa kuchlarini kuchaytirish, shuningdek, Ukrainaning Evropadagi qoʻshnilari bilan «hamkorlarning havo qalqoni etib bora oladigan masofalarda» raketa va dronlarni yoʻq qilish boʻyicha «qoʻshma mudofaa amaliyotlari»;
— Ukraina raketalari va dronlaridan foydalangan holda amalga oshiriladigan operatsiyalarni kengaytirish, ularni Ukrainada ishlab chiqarishni oshirishga investitsiyalar kiritish;
— «hamkorlar tomonidan Ukrainaning bosib olingan hududlari va Rossiya hududida harbiy infratuzilma ob'ektlari boʻylab uzoq masofali raketalardan foydalanishga qoʻyilgan cheklovlarni olib tashlash hamda Ukrainani uzoq masofali raketalar, dronlar va boshqa zarba berish vositalari bilan ta'minlash»;
— «Ukrainaga sun'iy yoʻldosh va boshqa razvedka vositalari orqali olingan ma'lumotlarni real vaqt rejimida taqdim etish».

Zelenskiy «gʻalaba rejasi»ning ushbu qismining har bir kichik bandi Ukraina oʻz maqsadi deb hisoblaydigan ma'lumotlarni ichiga olgan. Rejaning mudofaa punktida maxfiy ilova ham mavjud boʻlib, bu «tegishli harbiy yordam koʻrsatish salohiyatiga ega boʻlgan tomonlar»ga yuborilgan, degan Zelenskiy.

Uchinchi punkt. Tiyib turish

Ukraina oʻz hududiga Ukrainani Rossiyadan keladigan har qanday harbiy tahdiddan himoya qilish uchun etarli boʻlgan va Rossiya harakatlarining oʻzgaruvchanligini quyidagi shakllarda qisqartiradigan kompleks noyadroviy strategik tiyib turish paketini joylashtirishni taklif qilmoqda: yoki urushni yakunlash uchun adolatli diplomatik jarayonga qoʻshiladi, yoki Ukraina tomonidan belgilangan harbiy maqsadlarga muvofiq taqdim etilgan tiyib turish paketini qoʻllanishi natijasida tajovuzkor urushni davom ettirish qobiliyatidan mahrum boʻlishi kafolatlanadi.

Bu punktda ham maxfiy ilova mavjud boʻlib, AQSh, Buyuk Britaniya, Frantsiya, Italiya va Germaniya rahbarlari bundan xabardor qilingan.

Toʻrtinchi punkt. Strategik iqtisodiy salohiyat

«Ukrainada tabiiy resurslar, xususan, trillionlab dollarga baholanadigan oʻta muhim metallar jamlangan. Bular, uran, titan, litiy, grafit va boshqa strategik qimmatli resurslar boʻlib, ular yoki Rossiya va uning ittifoqchilari, yoki Ukraina va demokratik dunyoni global raqobatda mustahkamlaydi. Ukrainadagi muhim resurslar konlari, Ukrainaning energiya va oziq-ovqat etishtirishdagi global salohiyati Rossiyaning urushdagi eng asosiy maqsadlaridan biri», — degan Zelenskiy.

Uning soʻzlariga koʻra, Ukraina AQSh va boshqa muayyan hamkorlar, xususan, Evroittifoqqa, «Ukrainadagi muhim resurslarni birgalikda himoya qilish, birgalikda investitsiya kiritish va tegishli iqtisodiy salohiyatdan foydalanish boʻyicha maxsus kelishuv» tuzishni taklif qiladi.

Strategiya punktida ham maxfiy ilova boʻlib, «faqat ma'lum sheriklar»ga koʻrsatilgan.

Beshinchi punkt. Urushdan keyingi davr

«Urushdan keyin Ukraina eng tajribali va eng yirik harbiy kontingentlardan biriga ega boʻladi. Bu odamlar — zamonaviy urushning haqiqiy tajribasiga, Gʻarb qurollaridan foydalanish boʻyicha muvaffaqiyatli tajribaga hamda NATO harbiylari bilan turlicha hamkorlik tajribasiga ega boʻlgan askarlarimizdir. Ukrainaning bu tajribasidan ittifoq mudofaasini kuchaytirish va Evropada xavfsizlikni ta'minlash uchun foydalanish kerak», — degan Zelenskiy. U urushdan keyin AQSh qurolli kuchlarining Evropada joylashtirilgan ayrim harbiy kontingentlarini ukrain boʻlinmalariga almashtirishni taklif qilgan.

Zelenskiyning soʻzlariga koʻra, taklif etilgan «gʻalaba rejasi» — bu «Kremldagi aqldan ozgan odamlar urushni davom ettirish imkoniyatidan mahrum boʻlishi kafolati», «Ukraina uchun yashab qolish kafolati» va «shu bilan bir vaqtda — Evropa uchun xotirjamlik kafolati»dir.

«Rossiya Ukraina ustidan nazoratni abadiyga yoʻqotishi va hattoki bunday nazoratga boʻlgan istagini ham yoʻqotishi lozim, — deyilgan Zelenskiyning telegram-kanalida e'lon qilingan bayonotda. — Bu Ukraina uchun hayot kafolati. Va shu bilan bir vaqtda — Evropa uchun tinchlik kafolati. Va bunga erishishimiz uchun sizdan Ukraina birdamligi uchun, Ukrainaning hamkorlar bilan birdamligi uchun ishlashingizni, hamkorlarni ishontirishingizni soʻrayman. Tinmay ishlashni».

Zelenskiy 17 oktyabr kuni «gʻalaba rejasi» Evropa kengashi yigʻilishida taqdim etilishini bildirgan.

RF prezidenti matbuot kotibi Dmitriy Peskov Zelenskiyning «gʻalaba rejasi»ga izoh berarkan, Ukraina strategiyasini «oʻzgaruvchan tinchlik rejasi» deb atagan. «Katta ehtimol bilan, bu amerikaliklarning oʻsha biz bilan oxirgi ukrain qolgunicha urushish rejasi boʻlib, Zelenskiy uni „tinchlik rejasi“ deb atayapti. U erda qandaydir boshqa reja yoʻq. Ammo chinakamiga tinchlikka qaratilgan boshqa rejasi ham boʻlishi mumkin: bu Kiev rejimi oʻzi olib borayotgan siyosat istiqbolga ega emasligini anglashi boʻladi», — degan Kreml vakili. U Kievdagi hukumat «hushyorlashishi va Ukrainadagi mojaroga olib kelgan sabablarni anglab etishi kerakligi»ni qoʻshimcha qilgan. “Zamin” yangiliklarini “Telegram”da kuzatib boring