Alaska’daki görüşmeden bu yana iki gün geçti. Hâlâ resmî bir açıklama yok, ancak meduza.io’nun bildirdiğine göre medya ana çerçeveyi çoktan belirlemiş gibi görünüyor.
Kaynaklara göre, Moskova’nın teklif ettiği “pakette” Donbas’ın devredilmesi, Kırım’ın Rusya toprağı olarak tanınması ve bazı yaptırımların kaldırılması gibi maddeler var. Karşılığında, reuters.com’un yazdığına göre, Rus tarafının Sumi ve Harkiv oblastlarında işgal edilen bölgeleri iade etmeye hazır olduğu söyleniyor.
Vladimir Putin’in başlıca şartı olarak Ukrayna birliklerinin Donbas’tan tamamen çekilmesi talebi dile getirildi. Bloomberg kaynaklarına dayanarak bildirildiği üzere, Donald Trump Putin’le görüşmesinden sonra Zelenskiy ve Avrupa liderlerini arayıp tam da bu maddeyi belirtmiş.
Financial Times’ın yazdığına göre, görüşmelerde Donbas’tan vazgeçilmesi Kremlin tarafının merkezi taleplerinden biri olarak gösterildi ve bu madde yerine getirilirse cephe hattının kalan kısmının “dondurulabileceği” söylendi. Bu da kısmen işgal edilen Herson ve Zaporijjya bölgelerinin bazı alanlarının Rusya kontrolünde kalması ihtimalini ifade ediyor.
Aynı zamanda, Moskova’nın “asıl nedenlerin” — özellikle NATO’nun doğuya genişlemesi konusunun — gündemden çıkarılması talebinden vazgeçmediği de vurgulandı. Bu, siyasî fuaye kısmının müzakerelerden bile daha önemli kalmaya devam ettiğini gösteriyor.
Kırım meselesinde de netlik yok: Putin’in bazı yaptırımların kaldırılmasını ve Kırım’ın Rusya’ya ait olduğunun resmen tanınmasını talep ettiği söyleniyor. Reuters’ın vurguladığı üzere, bu tanımanın tam olarak kim tarafından — yalnızca ABD mi yoksa tüm Batı ve Kiev tarafından da mı — yapılması gerektiği açık kalıyor.
Görüşmelerin fonunda genel tablo şu şekilde çiziliyor: Rusya, Donetsk ve Luhansk konusunda Ukrayna birliklerinin çekilmesini talep ediyor; karşılığında Zaporijjya ve Herson cephelerini mevcut durumda “dondurmayı” kabul ediyor. Aynı zamanda, reuters.com’un yazdığı üzere, Sumi’nin kuzeyi ile Harkiv’in kuzeydoğusunda Rus birliklerinin işgal ettiği bazı bölgeleri iade etme hazırlığından söz edildi.
Sahadaki mevcut denge: DeepState projesinin hesaplamalarına göre, Rusya Sumi ve Harkiv’de toplam yaklaşık 440 km² alanı kontrol ediyor, Ukrayna ise Donbas’ta yaklaşık 6600 km²’lik bölgeyi elinde tutuyor.
Moskova’nın iki siyasî talebe daha işaret ettiği de söylendi: Rusçaya resmî statü verilmesi ve Rus Ortodoks Kilisesi’nin (Ukrayna Ortodoks Kilisesi, Moskova Patrikhanesi) faaliyetleri için engelsiz şartların oluşturulması. Bu maddeler insani-hukukî bloğu da müzakerelerin merkezine taşıyor.
Trump, Fox News’a verdiği röportajda “artık her şey Başkan Zelenskiy’e bağlı” dedi. FT’nin bilgilerine göre, Zelenskiy ve Avrupa liderleriyle yaptığı görüşmede Kiev’in kendi toprakları hakkında bağımsız karar vermesi gerektiğini vurguladı.
Aynı zamanda bir Reuters kaynağı, Zelenskiy’nin telefon görüşmesinde, cepheyi dondurma karşılığında Donbas’tan vazgeçme teklifini reddettiğini söyledi. Başkan bu konuyu kamuoyu önünde açmasa da, daha önce “kendi topraklarını işgalciye hediye etmemek” hakkında sert bir açıklama yapmıştı.
Trump’ın söylemindeki değişim — “geçici ateşkesler değil, barış anlaşması gerekli” noktası — Kremlin için elverişli olarak değerlendirildi. CNN muhabiri Clare Sebastian’a göre bu yaklaşım, çatışmalar durmadan da müzakerelerin yürütülmesi imkânını genişletiyor. Rusya Güvenlik Konseyi başkan yardımcısı Dmitriy Medvedev ise “ön koşul olmadan ve özel operasyon sürerken de görüşmeler yapılabileceği”nin “önemli bir sonuç” olduğunu belirtti.
Avrupa’da ise başka bir çizgi var: İtalya Başbakanı Giorgia Meloni, Anchorage’dan sonraki “en ilginç haber” olarak Ukrayna’ya güvenlik garantileri fikrini dile getirdi — NATO Antlaşması’nın 5. maddesinden “ilham alan”, ancak doğrudan NATO çerçevesinin dışında bir mekanizma olduğunu açıkladı. AFP’nin diplomatik kaynağına göre, ABD’nin önerdiği “5. maddeye benzer, fakat NATOsuz” format “kabaca Moskova ile uzlaşıldı”; benzer bilgi “Ukrainska Pravda” kaynağı tarafından da desteklendi.
Yakın gündem de net: 18 Ağustos’ta Washington’da Zelenskiy — Trump — AB temsilcileri toplantısı planlanıyor. Ursula von der Leyen ziyareti doğruladı, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un da katılması bekleniyor. CNN’e göre Trump, Anchorage’tan “Putin üçlü formata razı” güveniyle döndü. Ancak Kremlin’den Yuri Uşakov, “bu mesele Anchorage’da gündeme getirilmedi” dedi — bu da farklı bir sinyal.
Cephede ise durum değişken: Zelenskiy, “önümüzdeki günlerde düşmanın baskı ve saldırıları artırabileceğini” belirterek bunu müzakereler öncesinde “siyasal bir fon oluşturma” girişimleriyle ilişkilendirdi. O, özellikle Dobropilya — Pokrovsk hattında, Donetsk yönünde son iki günde Ukrayna birliklerinin ilerleme kaydettiğini kaydetti; Ağustos ortasında ise Rus ordusunun Pokrovsk’un kuzeydoğusunda savunma hattını yardığına dair haberler çıkmıştı.
Sonuç: mevcut ön “kontur” — Donbas konusunda sert siyasî değerlendirme, Kırım statüsü, yaptırımlar ve güvenlik garantileri etrafındaki açık sorular. Hangi yol haritası seçilirse seçilsin, insan faktörü, denetim mekanizmaları ve gerçek garantilerle desteklenmedikçe herhangi bir anlaşmanın kalıcı istikrara dönüşmesi zordur. Şimdi dikkat — Washington’daki görüşmede ve onu izleyecek resmî açıklamalarda.
Telegram’da «Zamin»i takip edin!
