“Propiska” ve gönderilerin silinmesinden sonraki önemli adım

Özbekistan’da Anayasal kanun tasarısının halkın genel tartışmasına başlanıldı. Kanun tasarısında Anayasa’nın 28. maddesinin aşağıdaki şekilde belirlenmesi öngörülmektedir: “Özbekistan Cumhuriyeti topraklarında yasal olarak bulunan her kişi, cumhuriyet toprakları boyunca serbestçe hareket etme, ikamet ve yaşam yerini serbestçe seçme hakkına sahiptir, kanunda belirtilen sınırlamalar hariç”.

Bazı sosyal ağ kullanıcıları arasında “bu hak bir yerden başka bir yere taşınma hakkını tekrarlıyor” diyenler de bulunmaktadır. Anayasal reformlara vatandaşların kişisel pozisyonlarını bildirmesi açıklık politikasını göstermektedir.

Geçen yıllar boyunca insan hakları ve özgürlükleri konusunda yapılan önemli çalışmalardan biri yollardaki kontrol noktaları ve “ikametgah kaydı” sistemine son verilmesi, mevcut Anayasa ile belirlenen bir yerden başka bir yere taşınma ve mülk sahibi olma hakkının sağlanmasında önemli bir olay olduğunu belirtmek gerekir.

Daha önce uygulanan “İkametgah Kaydı” sistemi denildiğinde, çoğumuzun gözünde iş bulamayan ve yurt dışına giden binlerce nitelikli personel, evini başkasının adına tescil ettiren vatandaşlar, kanunu aşma ile ilgili yolsuzluk vakaları canlanır.

Oysa bu hak 1966 tarihli Medeni ve Siyasal Haklar Uluslararası Paktı ile güvence altına alınmış ve hiçbir demokratik ülkede vatandaşın hakkını kısıtlayan böyle bir düzenleme yoktu.

Uluslararası hukuki belgelerde ve gelişmiş demokratik devletlerin anayasalarında da bu hak “serbest hareket etme hakkı”, “ikamet ve yaşam yerini serbestçe seçme hakkı” olarak verilmiş ve kişisel özgürlüğün önemli bir unsuru, insanın mesleki ve manevi gelişiminin şartı sayılmıştır. Yani, serbest hareket etme, ikamet ve yaşam yerini serbestçe seçme hakkı mevcut Anayasada güvence altına alınmıştır ve bir yerden başka bir yere taşınma hakkından çok daha geniştir. Özellikle, bir zamanlar her bölgede bulunan kontrol noktaları da vatandaşların serbest hareketine engel oluyordu, bunu söylemek yanlış olmaz.

Serbest hareket etme hakkı ve ikamet ile yaşam yerini serbestçe seçme hakkı her zaman birlikte gelir ve birbirini gerektirir. Bu hak aile kurma, meslek seçme ve mülk sahibi olma haklarının gerçekleştirilmesinin önemli bir unsurudur.

Bunun yanı sıra, “ikamet yeri” ve “yaşam yeri” kavramlarının farkını doğru anlamak bu teklifin önemini daha derin kavramaya yardımcı olur. Dünya uygulamasında kişinin seçimlerde oy kullanması, vergi ödemesi, askeri kayda alınması gibi ilişkilerde yaşam yeri kavramı kullanılırken, kişinin geçici olarak yaşadığı ve haklarını kullanması ile vatandaşlık görevlerini yerine getirmesi için yasal ve sürekli konut kurma niyetiyle ilgili olmayan belirli bir mekana ilişkin ikamet yeri kavramı kullanılır.

Kişi, yasal olarak işgal ettiği konut binalarından hangisinin yaşam yeri, hangisinin ikamet yeri olarak kaydedileceğini serbestçe seçme hakkına sahiptir.

Bugün gençler başkente: saygın yükseköğretim kurumlarında okumak, uzmanlık sahibi olmak ve geleceğini güvence altına almak amacıyla yönelmektedir. Güvenle söylemek mümkündür ki, Özbekistan topraklarında yasal olarak bulunan her kişinin cumhuriyet toprakları boyunca serbestçe hareket etme, ikamet ve yaşam yerini serbestçe seçme hakkının güvence altına alınması – demokratik devlet inşası yolundaki önemli adımlardan biridir.


(Yazar görüşü editör görüşünden farklı olabilir). Telegram’da «Zamin»i takip edin!