Rossiyaning «Novie lyudi» partiyasi yetakchisi Aleksey Nechayev «Bir sinfga — bir migrant» tashabbusi bilan chiqdi. Ushbu g‘oyaga ko‘ra, sinfda migrant-bolalar sonini bir nafargacha qisqartirish mamlakatda ta’lim sifatini oshirarmish, deya u ta’kidlaydi. Taklif jamoatchilikda darhol qizg‘in muhokamalarni qo‘zg‘adi: kimdir bundan tartib va samaradorlik kutmoqda, boshqalar esa bunday yondashuvni bahsli deb hisoblamoqda.
Nechayevga ko‘ra, ayrim sinflar 20–30 foiz migrantlardan iborat, bu esa moslashish jarayonini qiyinlashtirib, ham rossiyalik, ham chet ellik bolalarning ta’lim olish samaradorligini pasaytirmoqda, dedi u. Ya’ni, u til, ijtimoiy muhit va o‘quv dasturlariga moslashuvdagi qiyinchiliklar sabab o‘qitish jarayoni “suslashishi” mumkinligini urg‘ulaydi. Shu bois, «migrant-bolalarning sinflarda teng taqsimlanishi» sinfdoshlar o‘rtasidagi til to‘sig‘ini deyarli yo‘qotib, o‘qituvchilar ancha yukdan xalos bo‘ladi, deya qo‘shimcha qildi «Yangi odamlar» yetakchisi: go‘yo, resurs taqsimoti yaxshilansa, pedagoglar diqqatini barchaga barobar qarata oladi.
Biroq, yakkalangan bolaning taqdiri nima bo‘lishi haqida siyosatchi lom-mim demagan. Ya’ni, “bir sinf—bir migrant” amalda ana shu yagona o‘quvchining ijtimoiy hissiyotlari, psixologik holati va integratsiyasiga qanday ta’sir qilishi, uning yolg‘iz qolishi yoki stigmatizatsiya xavfi haqida aniq izoh berilmadi. Bu esa tashabbus atrofidagi savollarni yanada ko‘paytirmoqda.
Muhokama va mulohazalar
Mutaxassislar ta’kidlashicha, til to‘siqlarini kamaytirish va o‘qituvchi yukini yengillashtirish — o‘rinli maqsad. Biroq bunday maqsadga erishishning yo‘llari muhim: maxsus til qo‘llab-quvvatlash kurslari, qo‘shimcha repetitorlik soatlari, psixolingvistik moslashuv dasturlari, sinfdan tashqari ustoz-shogird (mentoring) modellari va ota-ona bilan tizimli ishlash — xalqaro tajribalarda sinovdan o‘tgan choralar sifatida tilga olinadi. Shunda integratsiya inklyuziv ruhda kechadi, bolalar “alohida belgilab qo‘yilmaydi”.
Qonunshunoslik nuqtayi nazaridan ham masala yuzaga keladi: sinf tarkibini milliy kelib chiqish yoki migratsiya manbasiga qarab cheklash, alohida kvotalash yoki “bir nafar” tamoyilini qoidalash xavfli bahslarga olib kelishi mumkin. Ta’lim — teng imkoniyatlar maydoni bo‘lishi kerak; demak, har qanday tartib o‘z-o‘zidan diskriminatsiya tushunchasiga taqalmasligi shart. Shuningdek, yirik shaharlardagi mikrohududlar tarkibi turlicha: ayrim maktablarda migrant-bolalar ulushi tabiiy ravishda yuqori — bunday hollarda “teng taqsimlash” mexanizmini amalga oshirish logistika, transport va ota-onalarning roziligi kabi murakkab omillarni talab qiladi.
O‘qituvchilar nuqtayi nazaridan, resurs va vaqt eng qimmat boylik. Sinfda til jihatidan qo‘llab-quvvatlash uchun assistent-o‘qituvchi, maxsus metodikalar, raqamli materiallar, individual ta’lim trayektoriyalari kerak bo‘ladi. Tashabbus aynan shu infratuzilma bilan qo‘llab-quvvatlanmasa, “bir sinf—bir migrant” qoidasi qayoqqadir qo‘shimcha tashkiliy muammolarni keltirib chiqarishi ham ixtimoldan xoli emas.
Xulosa o‘rnida, Nechayev taklifi — ta’lim tizimidagi integratsiya va samaradorlik mavzusini qayta kutayotgan chaqiriq. Biroq, migrant-bolalarni “teng taqsimlash” deb ta’riflangan yondashuvning ijtimoiy-psixologik oqibatlari, huquqiy asoslari va amaliy mexanizmlari aniq xulosa talab qiladi. Eng muhimi — yakka bola taqdiri, uning yaqin muhitidagi qo‘llab-quvvatlash, teng huquqli ta’lim imkoniyatlari va inklyuziv muhitga e’tibor. Til to‘sig‘ini yo‘qotmoqchi bo‘lib, yangi devorlar qurib qo‘ymaslik — bahs markazidagi eng katta savol.
