Ўзбекистон сўмининг мустаҳкамланиши: доллар таназзули ва иқтисодий рекордлар тарихи

Сўнгги ойларда Ўзбекистон миллий валютаси — сўмнинг АҚШ долларига нисбатан қиймати барқарор равишда ошиб, мамлакат иқтисодий тарихида янги поғонани забт этди. Марказий банк 23 июндан хорижий валюталарга нисбатан янги курсларни жорий этиб, доллар курси 15 ойлик минимумни қайд этди ва 12 500 сўмдан пастга тушди. Бу сўнгги бир йилда қайд этилган энг паст кўрсаткичлардан бири бўлди.

Йил бошидан буён сўмнинг долларга нисбатан қарийб 3,2 фоизга мустаҳкамланиши, миллий иқтисодиётдаги ижобий ўзгаришларнинг яққол тасдиғи бўлмоқда. Қуйида сўмнинг мустаҳкамланишига таъсир этган омилларни ҳар томонлама таҳлил қиламиз.

Долларнинг глобал пасайиши ва геосиёсий омиллар

Биринчидан, сўмнинг мустаҳкамланишига халқаро майдондаги тенденциялар ҳам жиддий таъсир ўтказди. Сўнгги бир йилда АҚШ доллари индекси 6,8 фоизга тушди. Бу эса асосан АҚШдаги сиёсий барқарорликнинг сустлашуви, Трампнинг президентлик пойгасидаги муваффақиятлари ва янги тарифлар жорий этилиши фонида вужудга келди. Инвесторлар АҚШ иқтисодиёти бўйича ўз прогнози ва кутилмаларини қайта кўриб чиқиб, глобал молия бозорларида ноаниқлик ҳисси кучайди. Натижада долларнинг ўзи кўплаб давлатлар валюталарига нисбатан арзонлашиб, сўм учун қулай шароит яратди.

Иқтисодий барқарорлик ва олтин экспорти ҳажмининг ошиб бориши

Иккинчи муҳим омил — Ўзбекистон иқтисодиётида кузатилаётган барқарор ўсиш ва халқаро бозордаги фаоллик. Хусусан, мамлакатнинг олтин секторида янги рекордлар қайд этилди. 2025 йилнинг дастлабки 4 ойида Ўзбекистон 26 тонна соф олтин экспорт қилиб, бу борада Марказий Осиё минтақасида етакчи позицияни мустаҳкамлади. Жаҳон бозорида қимматбаҳо металлар, айниқса олтин нархининг 28 фоизга ошиши миллий захираларнинг ҳажмига ва валютанинг барқарорлигига ижобий таъсир кўрсатди.

Бундан ташқари, мамлакат халқаро захираларининг асосий қисми — айнан олтинга тўғри келади. Жорий йилда Ўзбекистоннинг умумий захиралари 8,48 миллиард долларга ошиб, 49,66 миллиард долларга етди. Бу эса мамлакат тарихидаги энг юқори кўрсаткичлардан бири сифатида қайд этилди. Захиралар ҳажмининг ошиши эса Марказий банкка валюта бозорида фаол иштирок этиш ва эҳтиёж туғилганда бозорни барқарорлаштириш учун кенг имкониятлар яратади.

Экспорт ҳажми ва ташқи савдодаги барқарорлик

Учинчи катта омил — мамлакатнинг ташқи савдоси ва экспорт салоҳияти сезиларли даражада кучайди. 2025 йилнинг дастлабки тўрт ойида экспорт ҳажми 12 миллиард долларни ташкил этиб, ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 35 фоизга ошди. Олтин экспорти 62 фоизга кўтарилиб, 5,6 миллиард долларга етди. Ташқи савдо дефицити эса 846 миллион долларгача камайди, айрим ойларда савдо профицити кузатилди. Бу, ўз навбатида, сўмга нисбатан талабни оширади ва миллий валютанинг мустаҳкамлашишига замин яратади.

Ташқи омиллар ва халқаро пул ўтказмалари

Тўртинчи омил сифатида асосий иқтисодий ҳамкорлар — Россия ва Қозоғистон сингари давлатлар валюталари мустаҳкамланиши натижасида хориждан Ўзбекистонга пул ўтказмалари ҳажми ортди. 2025 йил бошидан бери Россия рубли долларга нисбатан 23 фоизга кучайди, бу эса ўзбекистонлик меҳнат муҳожирларининг юртига кўпроқ маблағ жўнатишини таъминлади. Масалан, жорий йилнинг биринчи чорагида пул ўтказмалари 3,3 миллиард долларни ташкил қилиб, ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 32 фоизга ўсгани қайд этилди.

Халқаро кредит рейтинги ва сармоядорлар ишончи

S&P ва Moody’s каби нуфузли халқаро рейтинг агентликлари Ўзбекистоннинг кредит рейтинги прогнозини «барқарор»дан «ижобий»га ўзгартирди. Бу мамлакат иқтисодиётига бўлган ишончни янада оширди ва сармоядорлар учун қулай муҳит яратди. Мазкур ҳолат валюта бозорида ижобий кайфиятни мустаҳкамлаб, сўмнинг қийматига мустахкам таянч бўлди.

Миллий валютанинг барқарорлиги — иқтисодий ислоҳотлар самараси

Сўмнинг сўнгги ойларда мустаҳкамланиши — мамлакатда амалга оширилаётган иқтисодий ислоҳотлар ва халқаро бозордаги вазиятнинг оқилона бошқарилаётганининг амалий натижасидир. Ҳукуматнинг ташқи савдо ва экспортни диверсификация қилиш, захираларни рағбатлантириш, инвестиция муҳитини яхшилашга қаратилган стратегияси ўз самарасини бермоқда.

Бундай барқарорлик ва ўсиш тенденциялари Ўзбекистон иқтисодиётининг келажаги учун мустаҳкам пойдевор яратиб, миллий валюта — сўмнинг халқаро бозордаги нуфузини янада ошириши шубҳасиз. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!