So‘nggi kunlarda biologiya va genetika sohasidagi yangiliklar orasida eng ko‘zga ko‘ringanlari – saratonga qarshi universal vaksina va “ko‘zgudagi hayot” texnologiyasining ishlab chiqilishi hisoblanadi. Massachusets texnologiya instituti aspiranti Liam Chitayat va Minnesota universiteti dots.nti Keyt Adamala Amerikaning Foreign Affairs jurnalida bu haqida keng ma’lumot bergan maqola e’lon qildi.
Maqolada ta’kidlanishicha, biologik hayot – bu aniq qoidalar va qonunlarga asoslangan, murakkab va yagona tizimdir. Hozirgi organizmlarda oqsillar asosan “chap” aminokislotalardan tashkil topgan, DNK esa “o‘ng” shakarlarni qo‘llaydi. Shuningdek, “ko‘zgudagi hayot” yoki inverted life deb ataladigan yangicha hayot shakli – bu muhim molekular tarkibiy qismlarni to‘liq teskari (inversiyalangan) holatda yaratishni nazarda tutadi.
Tadqiqotchilar ogohlantirishicha, bunday organizmlar, masalan, bakteriyalar va boshqa mikroblardan himoyalangan immun tizimi reaksiyalaridan osongina qochishi mumkin. Bu esa insonlar, hayvonlar va o‘simliklar orasida davolanmaydigan yangi infeksiyalar paydo bo‘lishiga olib kelishi mumkin.
Mualliflar qayd etishicha, tabiatda hozirda bunday teskari hujayralarni nazorat qiladigan mexanizm mavjud emas. Shuningdek, ularning tuzilishi mavjud antibiotiklar uchun noaniq va samarasiz bo‘lishi ehtimoli yuqori. Ya’ni, agar bunday sintetik organizmlar tasodifan yoki maqsadli ravishda paydo bo‘lsa, insonning biologik himoyasini aylanib o‘tishi, davolanishga qarshilik ko‘rsatishi va ekologik muvozanatni buzishi mumkin.
Shu bilan birga, “ko‘zgudagi hayot” insonlarning tabiat va evolyutsiya haqidagi tasavvurini ham o‘zgartirishi mumkin. Ular hujayra tuzilishidagi o‘zgarishlar orqali Yerda hayot qanday rivojlangani va Quyosh tizimining boshqa sayyoralarida qanday shaklda bo‘lishi mumkinligini tushunish imkonini yaratadi. Ammo mutaxassislar ogohlantirishicha, insoniyat taraqqiyotining hozirgi bosqichida bunday yangiliklar istiqboldagi xavflarini hisobga olganda, ulardan keladigan xavf foydadan ancha yuqori.
Ekspertlarning fikriga ko‘ra, bu ilmiy kashfiyotlar insoniyat uchun yangi evolyutsion bosqichlarni ochishi mumkin, ammo barcha ehtiyot choralarini ko‘rish zarur. Innovatsiyalardan foydalanishda etik va xavfsizlik qoidalarini rioya qilish muhim, ayniqsa inson, hayvon va ekotizim xavfsizligini ta’minlash uchun.
“Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!
