Сўнгги кунларда биология ва генетика соҳасидаги янгиликлар орасида энг кўзга кўринганлари – саратонга қарши универсал ваксина ва “кўзгудаги ҳаёт” технологиясининг ишлаб чиқилиши ҳисобланади. Массачусетс технология институти аспиранти Лиам Читаят ва Миннесота университети доценти Кейт Адамала Американинг Foreign Affairs журналида бу ҳақида кенг маълумот берган мақола эълон қилди.
Мақолада таъкидланишича, биологик ҳаёт – бу аниқ қоидалар ва қонунларга асосланган, мураккаб ва ягона тизимдир. Ҳозирги организмларда оқсиллар асосан “чап” аминокислоталардан ташкил топган, ДНК эса “ўнг” шакарларни қўллайди. Шунингдек, “кўзгудаги ҳаёт” ёки inverted life деб аталадиган янгича ҳаёт шакли – бу муҳим молекуляр таркибий қисмларни тўлиқ тескари (инверсияланган) ҳолатда яратишни назарда тутади.
Тадқиқотчилар огоҳлантиришича, бундай организмлар, масалан, бактериялар ва бошқа микроблардан ҳимояланган иммун тизими реакцияларидан осонгина қочиши мумкин. Бу эса инсонлар, ҳайвонлар ва ўсимликлар орасида даволанмайдиган янги инфексиялар пайдо бўлишига олиб келиши мумкин.
Муаллифлар қайд этишича, табиатда ҳозирда бундай тескари ҳужайраларни назорат қиладиган механизм мавжуд эмас. Шунингдек, уларнинг тузилиши мавжуд антибиотиклар учун ноаниқ ва самарасиз бўлиши эҳтимоли юқори. Яъни, агар бундай синтетик организмлар тасодифан ёки мақсадли равишда пайдо бўлса, инсоннинг биологик ҳимоясини айланиб ўтиши, даволанишга қаршилик кўрсатиши ва экологик мувозанатни бузиши мумкин.
Шу билан бирга, “кўзгудаги ҳаёт” инсонларнинг табиат ва эволюция ҳақидаги тасаввурини ҳам ўзгартириши мумкин. Улар ҳужайра тузилишидаги ўзгаришлар орқали Ерда ҳаёт қандай ривожлангани ва Қуёш тизимининг бошқа сайёраларида қандай шаклда бўлиши мумкинлигини тушуниш имконини яратади. Аммо мутахассислар огоҳлантиришича, инсоният тараққиётининг ҳозирги босқичида бундай янгиликлар истиқболдаги хавфларини ҳисобга олганда, улардан келадиган хавф фойдадан анча юқори.
Экспертларнинг фикрига кўра, бу илмий кашфиётлар инсоният учун янги эволюцион босқичларни очиши мумкин, аммо барча эҳтиёт чораларини кўриш зарур. Инновациялардан фойдаланишда этик ва хавфсизлик қоидаларини риоя қилиш муҳим, айниқса инсон, ҳайвон ва экотизим хавфсизлигини таъминлаш учун.
«Замин»ни Telegram’да ўқинг!
