Binlerce çocuk adalet bekliyor: nafaka sistemi yeniden gözden geçirilecek mi?

Özbekistan Senatosu’nda çocukların bakımıyla ilgili güncel konu — nafaka sistemi — yeniden gündeme taşındı. 26 Haziran’da yapılan genel kurulda nafaka tahsilatı ve ödemesinde mevcut sorunlar ve çözüm yolları ayrıntılı olarak ele alındı. Parlamento, Bakanlar Kurulu’na resmî bir talep gönderilmesine karar verdi.

Toplantıda, mevcut nafaka miktarının gerçek ihtiyaçların oldukça gerisinde kaldığı belirtildi. Aile Kanunu’nun 99. maddesine göre, her çocuk için ödenen nafaka miktarı asgari ücretin en az %26,5’i olmalıdır. Mevcut hesaplamayla nafaka 306 000 sumdur.

Ancak 1 Ocak 2025’den itibaren belirlenen minimum tüketim harcaması 669 000 sum olduğuna göre, mevcut nafaka miktarı bunun yarısına bile ulaşamıyor. Bu durum çocuğun gıda, giysi, eğitim ve sağlık hizmetlerinde yetersizliğe yol açabilir. Senato Gençlik, Kadınlar ve Kültür Komitesi Başkanı Orzigul Muydinova özellikle vurguladı: “Nafaka miktarı çocuk yaşı ve ihtiyaçları göz önünde bulundurularak yeniden gözden geçirilmeli.”

Nafaka ödemesinde sorumsuzluk meselesi de gündeme geldi. 2023 yılında nafaka ödemekten kaçınan 5.697 kişi idari yaptırımla karşılaşmış, 2024’te bu sayı %35 artarak 8.833’e yükselmiştir. Bunlardan 1.109’u cezai yargıya maruz kalmıştır.

İşsiz veya resmi geliri belirlenmeyen borçlulardan nafaka almak daha da zor hale geldi. Bu kişilere yönelik tedbirler alma, mali kaynaklarını belirlemede yasal ve pratik sorunlar yaşandığı kaydedildi.

Senatörler uluslararası deneyimi de dile getirdi. Özellikle, yabancı ülkelerde yaşayan kişilerden nafaka tahsil edilebilmesini sağlayan Lahey Sözleşmesi’ne katılma konusu görüşüldü. Ayrıca “Nafaka Ödemeleri” fonunun finansman kaynaklarını genişletme ve fonların tam geri dönüşünü sağlama konularına ayrı bir dikkat verildi.

Fonu kullanarak 2024 yılında 1.723 hak sahibine 40,6 milyar sum ödendi. Ancak bu miktarın yalnızca %2’si — 849,2 milyon sum — geri ödenebildi. Bu da fonun verimliliğinin ve kullanım mekanizmasının yeniden gözden geçirilmesi gerektiğini gösteriyor.

Bir diğer ciddi sorun, bakım kurumlarına yerleştirilen çocuklar adına nafaka birikimidir. Yasaya göre bu çocuklar için nafaka ödenip banka hesaplarında biriktirilmelidir. Ancak pratikte şahsi hesap açılması için yasal dayanak net olmadığından ödemeler başka hesaplara yapılıyor. Bu durum, daha sonra fonların kullanımında sorunlara yol açabilir.

Bu nedenle Senato, Nafaka miktarının gözden geçirilmesi, çocuk yaşı ve ihtiyaçlarına göre uyarlanması, nafaka fonunun ve elektronik kontrol sistemlerinin geliştirilmesi gibi önerilerle Bakanlar Kurulu’na resmi talep gönderilmesine karar verdi.

Hükümet ve toplum tarafından bu meseleye ciddi yaklaşılması, çocukların maddi güvencesi ve tam gelişimi için önemli bir adım olacaktır. Önümüzdeki günlerde Bakanlar Kurulu’nun bu konuda hangi tedbirleri aldığı ve nasıl uyguladığı açıklanacak — web sitemizden takip etmenizi öneririz. Telegram’da «Zamin»i takip edin!