O‘zbekistonda non mahsulotlari narxi oshishining sabablari va omillari bo‘yicha qiziqarli tahlil o‘tkazildi. Markaziy bankning ushbu tadqiqotiga ko‘ra, 2020 yildan 2025 yilgacha bo‘lgan davrda O‘zbekistonda non va un narxlari murakkab iqtisodiy omillardan, xususan, un ishlab chiqarish xarajatlarining oshishidan kelib chiqqan holda qimmatlashgan.
Bo‘sh va oliy navli bug‘doy unlari narxi o‘sishi va buning oqibatida non narxi 77,6 foizga qimmatlashgan. 2022 va 2023 yillar davomida bug‘doy ishlab chiqarish va un importi ko‘plab omillarga bog‘liq, shuningdek, un va non mahsulotlarining narxiga ta’sir qilgan ekstraga resurslar: yonilg‘i, elektr energiyasi, gaz, sovuq suv va transport xizmatlari narxlari ham oshgan.
Kim yoki qanday choralar asosida fermerlar va klasterlar tomonidan un birja savdolari orqali sotiladi va narxlarni erkinlashtirishga yordam berish choralari ham ahamiyatli bo‘lgan. O‘zbekiston jahon bug‘doy narxlariga yuqori sezuvchan bo‘lib, Qozog‘istondan importi bilan bog‘liq ham murakkab va to‘g‘ridan to‘g‘ri ta’sirga ega.
Iklim o‘zgarishi, suv tanqisligi va yer sho‘rlanishi kabi ekologik omillar ham bug‘doyning kamayishiga va fermerlar daromadlariga salbiy ta’sir qiladi. Daromadlar ortishi va iste’mol trendlari esa nonga bo‘lgan talabning oshishida muhim omil bo‘lib, uning narxiga ta’sir qilishda muhim rol o‘ynaydi.
Buning natijasida aholiga turli sohalarda xizmat ko‘rsatish va un va non narxlarini tahlil qilish muammolarining o‘zgarishi natijasida, boshqa iqtisodiy jarayonlarga ham ta'sir ko‘rsatadi.
