Ўнлаб йиллардан бери Бермуд учбурчаги — Атлантикадаги Флорида, Пуэрто-Рико ва Бермуд ороллари орасидаги майдон — “кема ва самолётлар сирли йўқоладиган нуқта” сифатида талқин қилиб келинади. Аммо “ғайритабиий” деб ёритилган 70 дан ортиқ ҳолатга оддий, текширилган изоҳлар борлиги таъкидланмоқда, деб хабар берди dailygalaxy.com.
Илмий жамоа ва денгиз мутахассислари айни ҳудуд статистикаси океаннинг бошқа серқатнов йўлакларидан ажралмаслигини тушунтиради. Lloyd’s of London суғурта компанияси ҳеч қачон бу минтақани алоҳида хавфли зона деб эътироф этмаган. Америка қирғоқ қўриқлаш хизмати ҳамда NOAA расмий изоҳида: “Бу ерда сирли йўқолишлар бошқа ҳудудларга нисбатан кўпроқ содир бўлаяпти деган далил йўқ”, дейилади.
Нима ҳақиқатда хавф туғдиради? Биринчиси — улкан “ёлов тўлқинлар” (rogue waves). Баъзи шторм шароитида тўлқин баландлиги 20–30 метргача чиқиши, ҳатто йирик кемани ҳам бир зумда қоплаб юбориши мумкин. Иккинчиси — Голфстрим оқимининг улкан тезлиги: у навигацияни мураккаблаштиради, қутқарув ишларини секинлаштиради, майда хатоларнинг оқибатини оғирлаштиради.
Учинчи омил — инсон хатоси. Қизғин ҳаракат, чалғитишлар, ускуна хато конфигурацияси ёки нотўғри қарорлар ҳал қилувчи бўлиши мумкин. 1945 йили йўқолган машҳур “19-рейс” (Flight 19) воқеаси бунга мисол: гуруҳ сардори Чарлз Тейлор йўналишни адаштириб, ўзини ҳали ҳам Флорида устидан учяпман деб ўйлаган ва колоннани очиқ океан томон бошлагани қайд этилади.
Навигация жараёнига боғлиқ яна бир жиҳат — магнит майдонининг табиий ўзгарувчанлиги. Магнит деклинацияси ва “агонтик чизиқ”нинг силжиши компас кўрсатишини тайин шароитларда чалғитиши мумкин. Бу сир эмас — ҳарбий-денгиз хариталар ва авианавигация қоидаларида ушбу коррекциялар мунтазам инобатга олинади.
Бермуд учбурчагини “мистика ўчоғи”га айлантирган нарса асосан оммавий маданиятдир. Кўп тиражли китоблар, Ҳолливуд сценарийлари, “метан гидратлари портлаши”, “деңгиз тубидаги кристалл миноралар” каби афсоналар тарқалиши воқеаларни чинакам кўлами ва контекстидан узиб қўйган. Илмий далиллар бор жойда “сир” қолмайди, аммо яхши сюжетга чанқоқлик қолади.
Шу маънода австралиялик олим Карл Крушелницкийнинг хулосаси қисқа ва ўткир: одамларнинг нега ҳануз бу ривоятларга ишонаётгани ўз-ўзига яна бир жумбоқ. Чунки фактлар шуни кўрсатадики, Бермуд учбурчагидан ўтаётган кема ва самолётлар оқими улкан — тўқнашувлар, техник носозликлар ёки инсон хатоси эҳтимоли статистик жиҳатдан айнан шунга мос.
Хулоса равшан: Бермуд учбурчаги сир эмас, балки табиат қоидалари, навигация мантиғи ва инсон омиллари туташган жой. Афсоналар қалин туман каби тарқалиши мумкин, лекин уларни шамолдек тарқатадиган энг кучли нарса — текширилган илмий изоҳ ва соғлом мантиқ.
“Zamin”ни Telegram'да ўқинг!
