Uluslararası analiz platformu Numbeo'nun verilerine göre, Özbekistan'da halkın aile bütçesinin yaklaşık %30'u gıda harcamalarına ayrılıyor. Bu gösterge, Orta Asya'daki diğer ülkelerle benzerlik gösteriyor; burada temel ihtiyaçlar için yapılan harcamalar aile bütçesinin ana kısmını oluşturuyor.
Analiz sonuçlarına göre, Özbek aileleri bütçelerinin büyük bir kısmını gıda ve konut ihtiyaçlarına harcıyor. Diğer alanlar, giyim, ulaşım, spor ve eğlence gibi kalemlerdeki harcamalar ise gözle görülür şekilde daha azdır.
Ekonomistlere göre, bu tüketim modeli Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) ülkelerine özgü olup, halkın öncelikli amacı temel ihtiyaçlarını karşılamaktır. Son hesaplamalara göre, Özbekistan’da dört kişilik bir aile ortalama olarak bir ayda 21 milyon soʻm harcıyor; bu rakam konut kirası harcamalarını dahil etmemektedir.
Kişi başına düşen harcama ise yaklaşık 5,6 milyon soʻm düzeyindedir. Buna rağmen, küresel ölçekte Özbekistan’da yaşam maliyeti nispeten düşük seviyede kalmaya devam etmektedir.
Örneğin, ABD ile kıyaslandığında yaşam maliyeti %60,6, konut kirası ise %68,9 daha ucuzdur. Orta Asya ülkeleri genelinde, gıda ürünlerine büyük miktarlarda harcama yapıldığı gözlemlenmektedir.
Bu oran Tacikistan’da en yüksek seviyededir; aile bütçesinin %37,1’i gıda harcamalarına yönlendirilmektedir. Komşu Kazakistan’da ise 2025 yılının ilk çeyreğine dair verilere göre, hanehalkı harcamalarının %50,6’sı gıdaya ayrılmıştır.
Kırgızistan’da ise 2024 yılı sonundaki BDT İstatistik Komitesi verilerine göre bu oran %41,7 seviyesindedir. Türkmenistan’da ise gıda ve konuta toplamda bütçenin %35,1’i harcanmaktadır.
Diğer ülkelerle karşılaştırıldığında, her ülkenin kendine has özellikleri bulunmaktadır. Örneğin, Türkmenistan’da kamu hizmetleri için nispeten yüksek bir oran, yani %12,8 harcama ayrılmaktadır.
Özbekistan’da ise spor ve eğlenceye ayrılan bütçe oranı Orta Asya’da en yüksek olup %7,2’ye ulaşmaktadır. BDT’nin diğer ülkelerinde de durum benzerdir.
Rusya’da aile bütçesinin yaklaşık %29’u gıdaya, %21,8’i konut kirasına, %17,6’sı ise restoranlara harcanmaktadır. Belarus’ta bu oranlar sırasıyla %29,3, %22,9 ve %19,2’dir.
Güney Kafkasya bölgesindeki ülkelerde, örneğin Azerbaycan ve Ermenistan’da aile bütçesinden gıda, konut ve lokanta masraflarına ayrılan kısım %60’ı aşıyor; bu da hanehalkları için büyük bir finansal yük olduğunu gösteriyor. Uzmanlara göre, gıda ürünlerine yüksek harcama, halkın enflasyon süreçlerine ve fiyat artışlarına karşı duyarlılığını gösteriyor.
Böyle bir bütçe yapısı, vatandaşların eğitim, kaliteli dinlenme ve yaşam düzeyini artırıcı diğer alanlara yatırım yapma imkanlarını sınırlandırıyor. Bu, gelişmekte olan ekonomiler için tipik bir durum olup, halkın gelirleri henüz yüksek gelişmiş ülkeler seviyesine ulaşmadığından, vatandaşlar temel ihtiyaçlara odaklanmak zorunda kalıyor.
Özbekistan’daki tarım, ülkeyi çeşitli ürünlerle beslemesine rağmen, su tüketimi açısından dünyanın en verimsiz alanlarından biri olarak görülüyor. Ülkedeki içme suyunun yaklaşık %90’ı tarıma harcanıyor ve su kaynaklarının %80’den fazlası komşu ülkelerden geliyor.
