Türkiye’nin Şanlıurfa şehrinde bulunan Göbeklitepe ve Karahantepe arkeolojik alanları UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne dahil edilmiş olup, insanlık uygarlığının ilk yerleşimleri arasında kabul edilmektedir. Tahminlere göre, bu alanların 12 bin yıllık tarihi vardır ve neolitik dönemin en eski toplumları hakkında değerli bilgiler sunmalarıyla öne çıkmaktadır.
Bilim insanları her kazıda, insanlığın geçmişini daha derin anlamaya imkan veren bulgular elde etmektedir. Bu sefer ise gerçekten eşsiz bir keşif yapıldı: dünyanın en eski üç boyutlu mitolojik heykelcikleri bulundu. Arkeologlar, steril kırmızı toprakla özel şekilde mühürlenmiş ve sembolik anlam taşıyan buluntuları ortaya çıkardılar. Uzmanlar bu keşfi “neolitik dönem için yüzyılın keşfi” olarak tanımlamaktadır.
Kazılarda çeşitli taş kaplar, tabaklar, küçük hayvan figürleri, taş çubuklar ve boncuklar ortaya çıkarıldı. Bunların hepsi kırmızı toprakla doldurulmuş ve mühürlenmiş halde bulundu. Ayrıca yığın çevresine kurt, pars, akbaba ve tilki gibi hayvan kemikleri yerleştirilmişti. Kapların yüzeyi ince geometrik desenler, hayvan tasvirleri ve stilize edilmiş insan figürleriyle süslenmişti.
Arkeologları en çok şaşırtan durum, küçük taş kapakla kapatılmış kaptan çıkan heykelcikler oldu. İçinde üç hayvan — tilki, akbaba ve yaban domuzu heykelciği vardı. Araştırmacılara göre, akbaba heykelciği kap mühürlendikten sonra halkadan çıkmış olabilir. Neolitik ikonografide bu türler genellikle büyük tasvirlerde veya mimari unsurlarda görülmektedir. Ancak bu tür küçük üç boyutlu heykelcikler ilk kez in situ halde bulundu.
Daha önce Şanlıurfa bölgesinde genellikle iki boyutlu tasvirler bulunmuşken, bu seferki heykelcikler belirli bir düzende yerleştirilmiş olmalarıyla farklılık göstermektedir. Küçük kabın içindeki kompozisyon ve onun daha büyük bir kaba dikkatlice yerleştirilmesi, üç boyutlu bir hikâye olarak görülmektedir. Şüphesiz, bu keşif neolitik dönemi anlamada en önemli adımlardan biri olarak tanımlanmaktadır.
Karahantepe’deki kazılar “Geleceğe miras” projesi çerçevesinde yürütülmektedir. Göbeklitepe ise son yıllarda dünya dikkatinin merkezinde bulunuyor — 2024 yılında 709 binden fazla turist tarafından ziyaret edildi. Ziyaretçilerin çoğu bununla yetinmeyip Karahantepe’ye de uğramaktadır.
Ankara’daki Cumhurbaşkanlığı sarayında açılan “Arkeolojinin altın çağı” sergisi de bu keşiflerin önemini daha da ortaya koymaktadır. Burada Karahantepe’den bulunan eserlerle birlikte çeşitli tarihi objeler sergilenmektedir. Bu sergi aynı zamanda ülkenin arkeolojik mirasa olan bağlılığını da yansıtmaktadır.
Telegram’da «Zamin»i takip edin!
