O‘zbekiston so‘mining mustahkamlanishi: dollar tanazzuli va iqtisodiy rekordlar tarixi

So‘nggi oylarda O‘zbekiston milliy valyutasi — so‘mning AQSH dollariga nisbatan qiymati barqaror ravishda oshib, mamlakat iqtisodiy tarixida yangi pog‘onani zabt etdi. Markaziy bank 23 iyundan xorijiy valyutalarga nisbatan yangi kurslarni joriy etib, dollar kursi 15 oylik minimumni qayd etdi va 12 500 so‘mdan pastga tushdi. Bu so‘nggi bir yilda qayd etilgan eng past ko‘rsatkichlardan biri bo‘ldi.

Yil boshidan buyon so‘mning dollarga nisbatan qariyb 3,2 foizga mustahkamlanishi, milliy iqtisodiyotdagi ijobiy o‘zgarishlarning yaqqol tasdig‘i bo‘lmoqda. Quyida so‘mning mustahkamlanishiga ta’sir etgan omillarni har tomonlama tahlil qilamiz.

Dollarning global pasayishi va geosiyosiy omillar

Birinchidan, so‘mning mustahkamlanishiga xalqaro maydondagi tendensiyalar ham jiddiy ta’sir o‘tkazdi. So‘nggi bir yilda AQSH dollari indeksi 6,8 foizga tushdi. Bu esa asosan AQSHdagi siyosiy barqarorlikning sustlashuvi, Trampning prezidentlik poygasidagi muvaffaqiyatlari va yangi tariflar joriy etilishi fonida vujudga keldi. Investorlar AQSH iqtisodiyoti bo‘yicha o‘z prognozi va kutilmalarini qayta ko‘rib chiqib, global moliya bozorlarida noaniqlik hissi kuchaydi. Natijada dollarning o‘zi ko‘plab davlatlar valyutalariga nisbatan arzonlashib, so‘m uchun qulay sharoit yaratdi.

Iqtisodiy barqarorlik va oltin eksporti hajmining oshib borishi

Ikkinchi muhim omil — O‘zbekiston iqtisodiyotida kuzatilayotgan barqaror o‘sish va xalqaro bozordagi faollik. Xususan, mamlakatning oltin sektorida yangi rekordlar qayd etildi. 2025 yilning dastlabki 4 oyida O‘zbekiston 26 tonna sof oltin eksport qilib, bu borada Markaziy Osiyo mintaqasida yetakchi pozitsiyani mustahkamladi. Jahon bozorida qimmatbaho metallar, ayniqsa oltin narxining 28 foizga oshishi milliy zaxiralarning hajmiga va valyutaning barqarorligiga ijobiy ta’sir ko‘rsatdi.

Bundan tashqari, mamlakat xalqaro zaxiralarining asosiy qismi — aynan oltinga to‘g‘ri keladi. Joriy yilda O‘zbekistonning umumiy zaxiralari 8,48 milliard dollarga oshib, 49,66 milliard dollarga yetdi. Bu esa mamlakat tarixidagi eng yuqori ko‘rsatkichlardan biri sifatida qayd etildi. Zaxiralar hajmining oshishi esa Markaziy bankka valyuta bozorida faol ishtirok etish va ehtiyoj tug‘ilganda bozorni barqarorlashtirish uchun keng imkoniyatlar yaratadi.

Eksport hajmi va tashqi savdodagi barqarorlik

Uchinchi katta omil — mamlakatning tashqi savdosi va eksport salohiyati sezilarli darajada kuchaydi. 2025 yilning dastlabki to‘rt oyida eksport hajmi 12 milliard dollarni tashkil etib, o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 35 foizga oshdi. Oltin eksporti 62 foizga ko‘tarilib, 5,6 milliard dollarga yetdi. Tashqi savdo defitsiti esa 846 million dollargacha kamaydi, ayrim oylarda savdo profitsiti kuzatildi. Bu, o‘z navbatida, so‘mga nisbatan talabni oshiradi va milliy valyutaning mustahkamlashishiga zamin yaratadi.

Tashqi omillar va xalqaro pul o‘tkazmalari

To‘rtinchi omil sifatida asosiy iqtisodiy hamkorlar — Rossiya va Qozog‘iston singari davlatlar valyutalari mustahkamlanishi natijasida xorijdan O‘zbekistonga pul o‘tkazmalari hajmi ortdi. 2025 yil boshidan beri Rossiya rubli dollarga nisbatan 23 foizga kuchaydi, bu esa o‘zbekistonlik mehnat muhojirlarining yurtiga ko‘proq mablag‘ jo‘natishini ta’minladi. Masalan, joriy yilning birinchi choragida pul o‘tkazmalari 3,3 milliard dollarni tashkil qilib, o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 32 foizga o‘sgani qayd etildi.

Xalqaro kredit reytingi va sarmoyadorlar ishonchi

S&P va Moody's kabi nufuzli xalqaro reyting agentliklari O‘zbekistonning kredit reytingi prognozini «barqaror»dan «ijobiy»ga o‘zgartirdi. Bu mamlakat iqtisodiyotiga bo‘lgan ishonchni yanada oshirdi va sarmoyadorlar uchun qulay muhit yaratdi. Mazkur holat valyuta bozorida ijobiy kayfiyatni mustahkamlab, so‘mning qiymatiga mustaxkam tayanch bo‘ldi.

Milliy valyutaning barqarorligi — iqtisodiy islohotlar samarasi

So‘mning so‘nggi oylarda mustahkamlanishi — mamlakatda amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlar va xalqaro bozordagi vaziyatning oqilona boshqarilayotganining amaliy natijasidir. Hukumatning tashqi savdo va eksportni diversifikatsiya qilish, zaxiralarni rag‘batlantirish, investitsiya muhitini yaxshilashga qaratilgan strategiyasi o‘z samarasini bermoqda.

Bunday barqarorlik va o‘sish tendensiyalari O‘zbekiston iqtisodiyotining kelajagi uchun mustahkam poydevor yaratib, milliy valyuta — so‘mning xalqaro bozordagi nufuzini yanada oshirishi shubhasiz. “Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!