Hindistan’da başlatılan sıra dışı bir proje – “Garbage cafe” ya da “Çöp kafe” deneyi, yerel halkın yaşamını ve şehir ortamını kökten değiştiriyor. Ambikapur şehrinde açılan bu kafe, müşterilerden para talep etmiyor: onlar getirdikleri plastik atıklar karşılığında tam öğün ya da kahvaltı alıyor. Bu girişim, sadece şehri plastikten arındırmakla kalmayıp, aynı zamanda dar gelirli vatandaşlara destek olması açısından da önem taşıyor.
Kurallar oldukça basit: bir kilogram plastik getiren kişi; pilav, sebze, köri, dal, roti, salata ve turşudan oluşan tam öğün yemek alıyor. Yarım kilogram plastik karşılığında ise kahvaltı veriliyor. Bu sistem, halk için yalnızca ücretsiz yiyecek kaynağı değil, aynı zamanda atık toplamak için ek bir teşvik haline geldi.
2019 yılında Ambikapur’da hayata geçirilen “çöp kafe”, belediye tarafından finanse ediliyor. O zamandan beri yaklaşık 23 ton plastik toplandı ve etkin şekilde geri dönüştürüldü. 2019’da şehir yılda 5,4 ton plastiği depolama alanına gönderirken, 2024’e gelindiğinde bu rakam 2 tona kadar düştü. Sonuç olarak Ambikapur, Hindistan’ın en temiz şehirlerinden biri olarak anılmaya başlandı. Hatta 16 hektarlık çöp depolama alanı kapatıldı ve yerine park yapıldı.
Kafe girişimiyle birlikte şehirde her gün 480 kadın kapı kapı dolaşarak çöp topluyor ve ayda 8–10 bin rupi maaş alıyor. Ayrıca 20 özel merkezde atıklar 60 kategoriye ayrılıyor. Plastik ya yol yapımına ya da geri dönüşüm tesislerine yönlendiriliyor, organik atıklar kompost ediliyor, geri dönüştürülemeyen küçük bir kısmı ise çimento fabrikalarında yakıt olarak kullanılıyor.
Ambikapur deneyimi başka şehirlerde de uygulanıyor. Örneğin, Batı Bengal’deki Siliguri şehrinde plastik karşılığında yemek veriliyor; Telangana’daki Mulugu şehrinde 1 kg plastik için 1 kg pirinç veriliyor; Karnataka’daki Mysuru şehrinde ise 500 gram plastik getiren kişi devlet yemekhanelerinden kahvaltı alabiliyor. Uttar Pradeş’te ise plastik karşılığında kadınlara hijyen ürünleri sağlanıyor. Benzer bir program Kamboçya’da da var: insanlar Tonle Sap Gölü çevresinde topladıkları plastik karşılığında pirinç alıyor.
BM verilerine göre, dünyada her yıl 400 milyon tondan fazla plastik üretiliyor ve bunun sadece yüzde 9’u geri dönüştürülüyor. Hindistan’da plastik tüketimi oldukça yüksek ve birçok bölgede atıklar doğru şekilde ayrıştırılmıyor. Bu nedenle 2022’den itibaren hükümet tek kullanımlık plastik ürünleri (poşet, bardak, tabak) aşamalı olarak yasaklamaya başladı.
Özbekistan’da da atık sorunu güncel: yalnızca Taşkent’te yılda 1,5 milyon tondan fazla evsel atık toplanıyor ve bunun büyük bir kısmı hâlâ depolama alanlarına gönderiliyor. Uzmanlara göre, Ambikapur deneyimi gibi projeler ülkemizde de uygulanırsa, atıkların azaltılmasında ve halkın çevre bilincinin artırılmasında etkili olabilir.
Telegram’da «Zamin»i takip edin!
