Amerikan doları değerinin azalması, Özbekistan ekonomisine önemli ölçüde tasarruf sağladı. Bu konuda 24 Ekim’de Merkez Bankası yönetim kurulu başkanı Timur Ishmetov açıklama yaptı.
Onun sözlerine göre, devlet dış borçlarının servisinde 1,3 trilyon so‘m, kurumsal sektör yükümlülüklerinde ise 3,6 trilyon so‘m tasarruf elde edildi. Genel olarak, millî para biriminin güçlenmesi sonucu ekonomiye 4,9 trilyon so‘m fayda sağlandı.
Timur Ishmetov, konuşmasında millî para biriminin ABD dolarına karşı güçlenmesinin olumlu etkilerini ayrıntılı şekilde açıkladı. Özellikle, bankacılık sisteminde dolaşımdaki so‘m miktarı geçen yıla göre %34 artarak 271 trilyon so‘me ulaştı.
Ayrıca, enflasyon beklentilerinde bir düşüş gözlemleniyor. Bu yıl başında %14-15 olan enflasyon beklentileri şu anda %12’ye geriledi.
Döviz kurundaki değişikliklere bağlılık ise iki kat azaldı. Finansal sistemin dolarizasyon oranı da düşüyor.
Kredi portföylerinde dolarizasyon oranı %41’den %37’ye, mevduatlarda ise %26’dan %23’e düştü. İthal ürünlerin fiyat artışı da yavaşladı ve %6,1 oldu.
Dış ticaret yapısı analiz edildiğinde, ihracatın yaklaşık %15’i (3 milyar $) ve ithalatın %40’ı (14 milyar $) döviz kuru dinamiklerine bağlı. İhracat göstergelerine döviz kurunun yanı sıra, uluslararası piyasa fiyatları, üretim verimliliği, tarif ve tarife dışı engeller ile rekabet ortamı gibi faktörler de etki ediyor.
Merkez Bankası başkanı, döviz kuru için net bir hedef veya gösterge belirlemediklerini vurguladı. Ona göre, kur piyasa prensipleri temelinde oluşmakta ve temel ekonomik etkenlerle değişmektedir.
Bu yılın ilk dokuz ayında so‘m, ABD dolarına kıyasla %6,6 güçlendi, bu da 852 so‘mlük bir artış anlamına geliyor. Güçlenmenin büyük bölümü eylül ayına denk gelmiştir.
Ekonomist Mirkomil Xolboev’e göre, so‘min eylül ayındaki güçlenmesi, gelişmekte olan ülkeler arasında en dikkat çekici sonuçlardan biri oldu. Uzmanlar bu durumu, doların küresel olarak zayıflaması, altın ihracatının artması ve istikrarlı para transferlerinin yükselmesiyle ilişkilendiriyor.
Daha önce, Uluslararası Para Fonu Özbekistan Merkez Bankası’na döviz kurunun esnekliğini artırmayı ve daha geniş aralıkta dalgalanmasına izin vermeyi tavsiye etmişti. Uzmanlara göre bu adım, ülke ekonomisinin dış şoklara karşı etkin şekilde direncini ve para-kredi politikasının etkinliğini artıracaktır.
Hükümet söz konusu tavsiyeleri olumlu karşıladı. Bununla birlikte, Stratejik Reformlar Ajansı birinci müdür yardımcısı Abdulla Abduqodirov, millî para birimi kurunu “piyasa prensiplerine uygun değil” şeklinde değerlendirdi.
Onun sözlerine göre, altın ihracatı ülkenin toplam ihracatının %38’ini oluşturuyor ve bu, millî para biriminin altın satışından elde edilen gelirlerle desteklendiğini gösteriyor. Uzman, Özbekistan ürünlerinin dış pazarlarda rekabet gücünün düşme ihtimalinden endişe ettiğini bildirdi.
