700 йиллик сир очилди: руҳоний қотиллигида аёл буюртмачи аниқланди

Англияда XIV асрда содир бўлган ва қарийб 700 йил давомида сир бўлиб келган қотиллик иши ниҳоят очилди. Кембриж университети олиб борган кенг қамровли илмий тадқиқотлар натижасида руҳоний Жон Форднинг вафотига олиб келган воқеалар тўлиқ тикланди. Бу ҳақда Criminal Law Forum илмий журналида эълон қилинди.

1337 йил 3 май куни кечқурун Лондон марказидаги Чипсайд кўчасида кенг жамоатчилик олдида жасад топилган. Мардона касб эгаси бўлган, ибодатдан қайтаётган Жон Фордга номаълум тўрт нафар шахс томонидан ҳужум қилинган. Ҳужум пайтида у пичоқланган ва жойида ҳалок бўлган.

Тадқиқотлар шуни кўрсатдики, воқеа тасодифий бўлмаган. Криминалист Мануэл Эйснернинг раҳбарлигида амалга оширилган “Ўрта аср қотилликлари харитаси” лойиҳаси доирасида XIV асрдаги 355 та коронер баённомалари таҳлил қилинди. Айни шу таҳлиллар қотиллик буюртмачиси, сабаби ва ижрочиларига ойдинлик киритди.

Қайд этилишича, воқеа 1332 йилдаги жанжалга боғлиқ. Ўшанда Кентербери архиепископи номдор аёл Эла Фитцпейнни бир неча руҳоний, жумладан, Жон Форд билан ҳам фаҳш муносабатда бўлганликда айблаган. Шу туфайли у ҳар йили етти йил давомида Солсбери собори бўйлаб ялангоёқ юриш жазосини олган. Бу ҳолат унинг шарафига, айниқса, ўша даврдаги ижтимоий мансабга жиддий шикаст етказган.

Жон Форд қотил қилинган куни унга руҳоний Ҳаскап Невилл ёндашган ва суҳбат баҳонасида юриб кетишган. 200 метрдан кейин тўрт киши ҳужум қилган: бири 30 смлик ханжар билан бўғиздан, бошқалари эса қоринга пичоқ билан зарба берган. Улар орасида Эла Фитцпейннинг укаси Хю Ловелл, унинг икки собиқ хизматкори ва тиндейллик Жон бўлган.

Эйснерга кўра, Фитцпейн қотилликни шахсан буюртма қилган. У нафақат архиепископ қарорларига очиқча қарши чиққан, балки руҳонийлар нуфузига жавоб сифатида қасддан ўлдиришни танлаган. “Бу аёл ўша давр учун ғайриоддий фаолликка эга бўлган ва ўз манфаатларини ҳимоя қилишдан чекинмаган,” — дейди криминалист.

Қотилликдан сўнг тергов бошланган, аммо расмий айблов фақат ҳужумчилардан бирига қўйилган. Эла Фитцпейн ва бошқа асосий фигурантлар ҳеч қачон судга чақирилмаган.

Лондон, Йорк ва Оксфорд шаҳарлари ўрганилган бу лойиҳа XIV асрдаги ҳуқуқий тизимнинг заифликларини ҳам очиб берди. Мисол учун, Лондонда 80 минггача аҳоли яшаган, аммо жиноят ишлари камдан-кам ҳал этилган. Оксфорд университет шаҳри сифатида танилган бўлса-да, айнан руҳонийлар ўртасидаги зиддиятлар учун кўп бор манзилга айланган.

Узоқ асрлар давомида жавобсиз қолган бу қотиллик иши энди тарихчилар ва криминалистлар томонидан тўлиқ ёритилди. Шу тариқа, XIV асрдаги адолатсизликга кеч бўлса ҳам ҳақиқат равшанлик киритди.