“Hozirgi tarvuzlar xavfsizmi?” Mutaxassislar nitratlar haqida ogohlantirmoqda

Yoz fasli kelishi bilan bozorlarda, aravachalarda, supermarketlar peshtaxtalarida o‘ziga xos ta’mi bilan ajralib turadigan tarvuzlar paydo bo‘ladi. Issiqda chanqoqni qondiradigan, yozning beqiyos ne’mati sanalgan tarvuzning ta’mi har birimizga bolalikni eslatadi. Ammo so‘nggi paytlarda ijtimoiy tarmoqlarda tarvuzlar tarkibidagi nitrat miqdori ortib ketgani haqida xavotirli videolar tarqalmoqda. Ushbu holat iste’molchilar orasida xavotir uyg‘otmay qolmayapti.

Xo‘sh, bu gaplarda qanchalik haqiqat bor? Tarvuzda nitrat bo‘lishi tabiiymi? Uni qanday aniqlash mumkin? Eng muhimi, hozirgi bozordagi tarvuzlarni bemalol iste’mol qilish mumkinmi?
Nitrat nima va u qayerdan paydo bo‘ladi?
Nitratlar – azot kislotasining tuzlari bo‘lib, ular meva-sabzavotlar tarkibida tabiiy holatda oz miqdorda mavjud bo‘ladi. O‘simliklar o‘sishi uchun azot zarur bo‘lganidek, dehqonchilikda ham hosildorlikni oshirish maqsadida turli azotli mineral o‘g‘itlar qo‘llaniladi. Aynan mana shu o‘g‘itlarning noto‘g‘ri yoki me’yordan ortiqcha qo‘llanilishi natijasida mahsulot tarkibida nitratlar ko‘payib ketadi.

Ammo shuni ham unutmaslik kerakki, nitrat har doim ham zararli emas. Me’yoridan oshmagan taqdirda inson salomatligiga salbiy ta’sir ko‘rsatmaydi. Shu bois, nitratni xavfli deb biryoqlama baholash to‘g‘ri emas.

Laboratoriya tajribasi: tarvuzlar xavfsizmi?
Kun.uz jurnalistlari ushbu masalaga oydinlik kiritish maqsadida Sanitariya-epidemiologik osoyishtalik va jamoat salomatligi qo‘mitasi laboratoriyasiga murojaat qildi. Ular Toshkent shahridagi dehqon bozori va supermarketdan xarid qilingan ikki xil tarvuz namunalarini tekshiruvga topshirdi.

Laborant Odil Usmonovning aytishicha, tarvuzdagi faqatgina nitrat miqdorini aniqlash jarayoni o‘rtacha 30 daqiqani oladi. Biroq agar mahsulot tarkibidagi boshqa zararli moddalar — og‘ir metall tuzlari, pestitsidlar yoki patogen bakteriyalar aniqlanishi kerak bo‘lsa, bu tahlillar bir-ikki kun vaqt talab qiladi.

Mutaxassislarning ta’kidlashicha, tarvuzdagi nitrat miqdori 60 milligramm/kilogrammdan oshmasligi lozim. Ta’minlab aytamiz – aynan 60 mg/kg me’yorida bo‘lishi tavsiya etiladi.

Tahlil natijalariga ko‘ra, ikkita tarvuzning birida 12,6 mg/kg, ikkinchisida esa 10 mg/kg nitrat aniqlangan. Ya’ni bu ko‘rsatkichlar sog‘lik uchun hech qanday xavf tug‘dirmaydi.

Ijtimoiy tarmoqlarda paydo bo‘lgan noto‘g‘ri tushunchalar
So‘nggi haftalarda ijtimoiy tarmoqlarda ayrim fuqarolar maxsus uskunalar yordamida tarvuzlar tarkibidagi nitratlarni o‘lchayotgani va unda yuqori ko‘rsatkichlar aniqlanayotgani haqida videolar tarqaldi. Holat yuzasidan Sanitariya-epidemiologik qo‘mitaning yetakchi mutaxassisi Shohruhmirzo Erkinov o‘z munosabatini bildirdi.

Uning fikricha, bozorda keng tarqalgan nitrat o‘lchagichlar avval kalibrlanishi – ya’ni maxsus usulda moslashtirilishi lozim. Aks holda, bunday qurilmalarning ko‘rsatkichi noto‘g‘ri natijalar berishi mumkin.

“Bu kabi tekshiruvlar faqatgina maxsus o‘rgatilgan laboratoriya xodimlari tomonidan amalga oshirilgandagina aniq va ishonchli bo‘ladi”, – deydi mutaxassis.

Tarvuzni qanday tanlash kerak?
Erkinov tarvuz tanlashda bir necha muhim jihatlarga e’tibor qaratishni tavsiya qildi.

Birinchidan, ikki bir xil kattalikdagi tarvuzdan og‘irrog‘ini tanlang. Bu – uning suvga to‘qligidan darak beradi.

Ikkinchidan, tarvuz po‘stlog‘ida hech qanday yoriq, shikastlanish yoki qurib qolgan joylar bo‘lmasligi kerak. Suvsizlanib qolgan tarvuz ta’mi buziladi, tarkibida esa mikroorganizmlar paydo bo‘lish xavfi ortadi.

Yana bir muhim masala – tarvuz rangi. Rangi juda quyuq yoki g‘ayrioddiy porloq bo‘lsa, bu uning sun’iy moddalarga to‘yinganligidan dalolat berishi mumkin.

Nitratli mahsulotlar sog‘liqqa qanday ta’sir qiladi?
Me’yoridan oshgan nitratlar organizmga tushgach, nitritga aylanishi mumkin. Aynan nitrit moddasi qon tarkibidagi gemoglobin bilan birikib, kislorod tashish qobiliyatini susaytiradi. Bu holat ayniqsa bolalar, keksa yoshdagilar va yurak-qon tomir kasalliklari bilan og‘riganlar uchun xavfli hisoblanadi.

Biroq yuqorida qayd etilganidek, tarvuzda nitrat miqdori me’yorda bo‘lsa, u inson salomatligiga hech qanday salbiy ta’sir ko‘rsatmaydi.

Xulosa: tarvuz yesa bo‘ladimi?
Mutaxassislarning fikriga ko‘ra, hozirgi kunda bozorlarda sotilayotgan ko‘pchilik tarvuzlar xavfsiz hisoblanadi. Eng muhimi – mahsulotni qayerdan va qanday holatda xarid qilayotganingizga e’tibor qaratishdir.

Agar tarvuz laboratoriya tekshiruvlaridan o‘tgan bo‘lsa yoki sifatli manbadan olingan bo‘lsa, uni bemalol iste’mol qilish mumkin.

Demak, tarvuzdan voz kechishga hojat yo‘q. Faqatgina salomatlikni asrash uchun uni tanlashda va iste’mol qilishda hushyor bo‘lish kifoya.

Yozning issiq kunlarida tarvuz – nafaqat lazzat, balki organizmni sovituvchi va suvsizlikka qarshi tabiiy vositadir. Faqatgina to‘g‘ri tanlang, to‘g‘ri yuvib iste’mol qiling va ortiqcha vahimaga berilmang. “Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!