Rossiya Xersonni topshirishi. Bu qanday roʻy berdi?

^{Foto: STANISLAV KOZLIUK/EPA-EFE/REX/SHUTTERSTOCK}
Rossiya mudofaa vazirligi juma kuni Xersondagi qoʻshinlarni Dneprning chap sohiliga olib oʻtish jarayoni yakunlanganini ma'lum qildi. Moskva barcha harbiylar - 30 ming kishi olib chiqilgani hamda harbiy texnikalar (5 mingga yaqin) va qurol-yarogʻlar boy berilmaganini ma'lum qilgan. BBC nima uchun bunday chekinishda yoʻqotishlar boʻlmagani va bunday amaliyot qanday murakkabliklar keltirib chiqarishini tahlil qildi.

Juma kuni Rossiya mudofaa vazirligi Xersondagi qoʻshinlarni Dneprning chap sohiliga oʻtkazish jarayoni 11 noyabr kuni tonggi soat 5 da yakunlanganini e'lon qildi. Shu tariqa, Rossiya armiyasi Ukrainada 24 fevraldan keyin egallab olingan soʻnggi oblast markazini tashlab chiqdi.

Moskva Dneprning chap sohiliga 30 mingdan ortiq harbiy xizmatchi olib oʻtilganini ma'lum qilmoqda. Rossiya mudofaa vazirligi xabarida qoʻshinlarni olib ketishda «birorta harbiy texnika va qurol-yarogʻ oʻng sohilda qoldirilmagani, rossiyalik barcha harbiy xizmatchilar daryodan oʻtgani, Rossiya guruhining shaxsiy tarkib, qurol-yarogʻ, texnika va harbiy anjomlarida yoʻqotishlarga yoʻl qoʻyilmagani» ta'kidlangan.

Avvalroq Ukraina va Gʻarbdagi harbiylar Rossiya qoʻshinlari Dneprning oʻng sohilidan olib ketilishi bir haftagacha vaqt olishi mumkinligini aytishgandi.

Ukraina nashrlarida Xerson yoʻnalishida rossiyaliklar tomonidan tashlab ketilgani aytilgan texnikalar aks etgan videolar tarqalgan. Shu bilan birga, Dneprning chap sohiliga olib oʻtuvchi asosiy yoʻl boʻlgan Antonov koʻprigi qulagani aks etgan video va fotolar e'lon qilindi.


Rossiyadagilar nima deyishdi?

Xersonni tashlab chiqishga tayyorgarlik koʻrilayotgani haqida rossiyaparast telegram-kanallar bir necha haftadan buyon yozayotgandi, Rossiya hukumati bu haqda 9 noyabr kuniga kelib e'lon qildi.

Shu kuni Rossiya televideniesida Ukrainadagi qoʻshinlar qoʻmondoni Sergey Surovikinning mudofaa vaziri Sergey Shoyguga hisoboti namoyish etildi. General Dneprning oʻng sohilidagi guruh ta'minoti murakkablashganini aytib, daryoning chap sohilida yangi mudofaa chizigʻi tashkil etishni taklif qildi. Shoygu bunga rozilik bildirdi.

Rossiya sentyabr oyi oxirida oʻtkazilgan soxta referendumlar (dunyoda hech bir davlat uning natijalarini tan olmadi) keyin oktyabr oyi boshida Xerson oblastini, Donetsk, Luhansk va Zaporijjya oblastlari bilan birga oʻz tarkibiga qoʻshib olgandi, ya'ni endilikda Rossiya qoʻshini Moskva rasman oʻz tarkibida deb hisoblaydigan hududni tark etdi.

Kreml matbuot xizmati Dmitriy Peskov Rossiya qoʻshinlari Xersondan Dneprning chap sohiliga oʻtkazilishi (Kreml ta'siridagi nashrlar buni qayta guruhlanish deb atagan) Xerson oblastining maqomini oʻzgartirmasligini aytdi.

«Bu Rossiya Federatsiyasi sub'ekti, bu status qonunan belgilangan va mustahkamlab qoʻyilgan. Bu erda hech qanday oʻzgarishlar yoʻq va boʻlishi ham mumkin emas», degan Peskov jurnalistlarga.

U BBC muxbirining rossiyaliklar Ukrainada egallab turilgan yagona oblast markazi boʻlgan Xersondan chekinish Kremlda sharmandalik sifatida baholanadimi, deya berilgan savoliga bunday emasligini aytib javob qaytargan.

Rossiya qoʻshinlari Xersondan chiqib ketganidan keyin Genichesk shahri Xerson oblastining bosib olingan qismining ma'muriy markaziga aylanadi. Bu haqda Rossiya tomonidan tayinlangan ma'muriyat raisi oʻrinbosari matbuot kotibi Aleksandr Fomin ma'lum qildi. «Bugungi kunda Xerson oblastining vaqtinchalik ma'muriy poytaxti Genichesk hisoblanadi. Asosiy hukumat organlarining barchasi shu erga joylashtirilgan», dedi u.

«Tarixiy kun»

Dastlab ijtimoiy tarmoqlarda shaharga kirib kelgan ukrain harbiylari mahalliy aholi vakillari tomonidan quchoq ochib kutib olinayotgani aks etgan behisob videolar tarqaldi.

Lekin bu vaqtda Ukraina tomoni Rossiya qoʻshini Xersondan butunlay chiqib ketganini shubha ostiga olayotgandi - Ukraina razvedkasi mamlakat harbiylari shaharga kira boshlaganini ma'lum qilib, shaharda qolgan rossiyalik harbiylarni taslim boʻlishga chaqirib murojaat qildi.

Kun oxiriga bori prezident Volodimir Zelenskiy telegram-kanalida ukrainalik harbiy Xerson shahrida mahalliy aholi vakillari davrasida aks etgan videoni joylashtirib, shahar ozod etilganin rasman tasdiqladi. «Biznikilar. Xerson bizniki», deya videoga ilova qildi prezident.

«Bugun - tarixiy kun. Biz Xersonni qaytarmoqdamiz. Bugungi kunda bizning himoyachilarimiz shahar ostonasida. Ammo maxsus boʻlinmalar allaqachon shaharga kirgan. Xersonliklar kutishdi. Hech qachon Ukrainadan voz kechishmadi. Ukrainaga bildirilgan umidlar hamisha oqlangan va Ukraina hamisha oʻzinikini qaytargan.

Shahar hali dushman unsurlaridan toʻliq tozalanmaganida ham xersonliklarning oʻzlari koʻchalar va binolarni ruslarning ramzlari va ularga aloqador barcha izlardan tozalashga kirishdi. Himoyachilarimiz tomonidan ozod qilingan boshqa barcha shaharlarda ham shunday boʻlgan. Bizning qaytishimizni hali kutayotgan shaharlarda ham shunday boʻladi. Ukraina barcha oʻzinikilarga boradi», dedi Zelenskiy kechqurungi videomurojaatida.

Koʻp oʻtmay Ukraina Milliy politsiyasi boshligʻi Igor Klimenko shaharda va oblastning boshqa ozod etilgan posyolkalarida barqarorlashtirish tadbirlari boshlanganini ma'lum qildi. U bunda nimani nazarda tutganiga aniqlik kiritmadi.

Avvalroq Ukraina qurolli kuchlari «Janub» guruhi operativ qoʻmondonligi Natalya Gumenyuk soʻnggi haftalarda rossiyalik harbiy xizmatchilar fuqarolik kiyimlari kiya boshlagani, shu tufayli nazariy jihatdan ular tashlab ketilgan hududlarda qolgan boʻlishi mumkinligini aytgandi.

Ukraina mudofaa vazirligi harbiylar Xerson oblastidagi qishloqlarni ozod etishda davom etayotgani va Dnepr sohillariga etib borganini ma'lum qilgan.

Ukraina rasmiylarining bir qanchasi shahardan evakuatsiya boʻlgan aholini uylariga qaytishga shoshilmaslikka chaqirdi. Gumenyukning soʻzlariga koʻra, ozod etilgan hududlar hamon zarbalarga uchrashi mumkin. Shuningdek, bu hududlarda issiqlik tizimi yoqilishiga hech qanday kafolat yoʻq. «Qaytish tavsiya etilmaydi. Qish yaqin va kommunikatsiyani tiklash va mahalliy aholiga xizmat koʻrsatish imkonsiz boʻlishi mumkin», dedi u.

Mikolayiv oblasti rahbari Vitaliy Kim esa rossiyalik harbiylar qoldirilgan hududlarni minalab ketganini aytdi.

«Ozod etilgan hududlar va aholi yashash manzillarida juda koʻp minalar joylashtirilgan. Zaruratsiz bormang. Qurbonlar bor», deya yozgan Kim.


Rossiya Dneprning oʻng sohilidan ketishi harbiy nuqtayi nazardan nimani anglatadi?
BBC muxbiri Pavel Aksenov - Rossiya armiyasining Xersondan chekinishi haqida:

Chekinish - harbiy ishdagi eng murakkab manevrlardan biridir. Bunday amaliyot qoʻshinlarni yaxshi tashkil etish va tayyorlashni talab etadi, buni oldindan rejalashtirish kerak. Aks holda chekinish osonlik bilan tartibsiz qochishga aylanib, shaxsiy tarkib va texnikada yoʻqotishlar boʻlishi mumkin - bu har qanday armiya uchrashi mumkin boʻlgan eng yomon stsenariydir.

Chekinish vazifasi - imkoniyatga qarab harbiy guruhning yangi mudofaa chiziqlariga uyushgan holda oʻtkazilishidir. Bundan maqsad turlicha boʻlishi mumkin - qoʻshinni zarba ostidan olib chiqish, front chizigʻini optimallashtirish, nihoyat chekinish raqibni tuzoqqa tushirish uchun aldamchi manevr boʻlib chiqishi ham mumkin.

Rossiya tomoni qoʻshinlarni Dneprning oʻng sohilidan olib ketishi haqida rasman e'lon qilgach, Ukrainada koʻpchilik bu harbiy hiyla boʻlishi mumkin deb hisoblayotgandi. Ammo endi ma'lum boʻlmoqdaki, bu chindan ham ketish boʻlgan va Rossiya armiyasi bu ishni maksimal darajada uyushqoqlik bilan amalga oshirgan.

Ukraina armiyasi yozdayoq janubdagi ushbu muhim shaharni harbiy yoʻl bilan ozod etmoqchiligini ma'lum qilgandi va bu erdagi Rossiya guruhi ta'minot bilan bogʻliq muammolarga duch kela boshladi va qurshovga tushib qolish xavfi ostida qoldi.

Chekinishdagi asosiy muammo - raqib guruhlarining ta'qib etishi boʻladi. Rossiya armiyasi Xersonda tushib qolgan vaziyat ham xavfli edi, Ukraina qurolli kuchlari ularni ta'qib etib, zarbalar berishi mumkin edi.

«Bunday yirik guruhni Dnepr orqali olib oʻtishning murakkabligi shunda ediki, Ukraina qurolli kuchlari osonlik bilan evakuatsiya boʻlishga yoʻl qoʻymasligi mumkin. Kam sonli koʻpriklar, kechuv paromlari, suzish vositalari, yigʻilish punktlari, toʻplanib turgan harbiylarga artilleriya va raketa zarbalari berilishi, vahima qoʻzgʻatish uchun diversiya guruhlari harakatlanishi va reydlar oʻtkazilishi mumkin edi. Agar istashsa», deydi BBC bilan suhbatda isroillik harbiy ekspert David Gendelman.

Shu tufayli chekinayotgan qoʻshinlar turli usullardan foydalanadi, asosiy maqsad - raqibni masofada tutib turish va unga chekinayotgan guruhga zarba berish imkonini qoldirmaslik. Masalan, raqib arergard janglar (asosiy guruhlardan orqadagi qismlar jang olib borishi)ga majbur etilishi, pistirmalar uyushtirilishi va yoʻllar minalashtirilishi mumkin. Harbiy fan chekinish chogʻida imkon qadar koʻproq hududni minalashtirishni tavsiya etadi.

Bundan tashqari, chekinish chogʻida imkon qadar chekinish yoʻlini ehtiyotkorlik bilan yashirish talab etiladi - marsh boʻlib harakatlanuvchi harbiy kolonnalar artilleriya va aviatsiya uchun oson nishonga aylanishi mumkin. Bunda murakkablik shundaki, maxfiy harakatlanish tezkorlikka ters: yoki yashirinish kerak, yoki qochish.

Qoʻshinni tunda tezda va yashirincha olib ketish osonroq. Yurish qilib kelayotgan qoʻshin buni hisobga olishi va oldindan razvedka qilingan hamda moʻljalga olingan nuqtalar - chorrahalar, daryoga tushish joylari va boshqa joylarga zarbalar berishi mumkin.

Hozirgi vaziyatning murakkabligi shundaki, bosqinchi kuchlar katta qoʻshinni atigi bir necha oʻtish yoʻllari boʻylab oʻtkazishi talab etilardi.

Odatda kechib oʻtish joylari (agar bu katta koʻprik boʻlmasa) - chekinish boʻyicha amaliyotning «shisha ogʻzi» qismi hisoblanadi.

Dnepr orqali oʻtgan katta koʻpriklar ukrainlar raketalari zarbalaridan bilan jiddiy shikastlangan, Antonov koʻprigi boʻylab ogʻir texnikalar harakatlanishi imkonsiz edi.

Har qanday kechuvda oqim tezligi sekinlashadi, chunki oʻtkazish quvvati kechuvga olib kelgan yoʻllardagidan ancha past boʻladi. Bu esa chekinish sur'atlarini sezilarli darajada pasaytiradi.

Bir soʻz bilan aytganda, nafaqat harbiylarni, balki harbiy texnikani ham Dnepr orqali olib oʻtish qiyin edi. Bunday vazifa kechuv atrofidagi yoʻl harakatida yuqori darajadagi tashkilotchilikni talab etardi.

Qiyinchiligi shundaki, bir tomondan yoʻlda texnikalar toʻplanmasligi kerak, bunday toʻplanish ukrain raketalari va artilleriyasi nishoniga aylanishi mumkin, boshqa tomondan - oqimni uzoq vaqtgacha toʻxtatib boʻlmasdi, chunki daryo orqali olib oʻtilishi kerak boʻlgan texnikalar miqdori katta edi.

Bahorda Kievga yurish qilish chogʻida Rossiya harbiy politsiyasi front yoʻllari boʻylab harakatn tashkillashtirish vazifasini uddalay olmagandi - sun'iy yoʻldosh tasvirlarida 60 km uzunlikka choʻzilgan va Kievga olib boruvchi yoʻlda turib qolgan harbiy kolonna yaqqol koʻrinib turardi.

Urush boshlanganidan qariyb toʻqqiz oy oʻtib front ortidagi xizmatlar qarshisida yanada murakkabroq vazifa turardi - front chizigʻidagi zarba ostida qolishi mumkin boʻlgan yoʻllar boʻylabgina emas, ulkan daryodan kechib oʻtish ham.

Amerikadagi Urushlarni tadqiq etish instituti (ISW) juma tongida Rossiya qoʻshini katta ehtimol bilan Xersondan ancha yaxshi tartibda chekingani, ukrain qoʻshini esa bu yoʻnalishda kutilganidek muvaffaqiyatga erishgani, ammo Xarkiv oblastida boʻlgani kabi raqib qoʻshini yakson etilmaganini tan oldi.

«Xerson uchun jang yakunlanmadi, ammo Rossiya qoʻshini uning yangi bosqichiga oʻtdi va urgʻuni jangovar qobiliyatni saqlab qolish va Ukraina qoʻshinlari harakatini sekinlashtirib, lekin ularning yurishini butunlay toʻxtatmagan holda daryodan kechib oʻtishga qaratdi», deyiladi ISW sharhida.

«Rossiya qoʻshini Xersondan olib ketilishi oldindan tayyorlangan va sentyabr oyi boshidagi Xarkivdan chekinish bilan solishtirganda «juda tartibli va harbiy nuqtayi nazardan malakali» tashkil etilgan», deydi Ukraina xavfsizlik xizmati polkovnigi, Ukraina Oliy radasi deputati Roman Kostenko (iqtibos Republic nashridan).

«Bu chekinishga tayyorgarlik koʻrilgan edi va bu Xarkiv atrofida kuzatilganidan ancha yaxshi tashkillashtirilishini anglatadi, ammo bu safar kechuv yoʻllari etishmovchiligi uni murakkablashtiradi. Oʻylaymanki, ukrainlar chekinayotgan rossiyaliklarga zarba beradi», degandi avvalroq BBC bilan suhbatda AQSh Tashqi siyosiy tadqiqotlar instituti katta ilmiy xodimi Rob Li.

«Bu Ukrainaning katta siyosiy gʻalabasi, ammo harbiy gʻalaba darajasini rossiyaliklarga chekinish qanchalik qimmatga tushishi belgilaydi», deya vaziyatni baholagandi ekspert.

Kechuv yoʻllariga qilingan hujumlar naqadar halokatli boʻlishi va qanday oqibatlarga olib kelishi Ukraina armiyasi may oyi boshida nisbatan torroq boʻlgan Shimoliy Don daryosidagi kechuvni oʻqqa tutgani koʻrsatib bergandi.

Oʻshanda Rossiya armiyasi Shimoliy Don orqali oʻtishga urinish chogʻida anchagina kuchlaridan ayrilgandi. Britaniya razvedkasi hisoblariga koʻra, kamida bitta batalon-taktik guruhi butunlay yakson etilgan. RF mudofaa vazirligi bu ma'lumotga munosabat bildirmagan va Shimoliy Don orqali kechuvda katta yoʻqotishlarga uchraganini tan olmagandi. “Zamin” yangiliklarini “Telegram”da kuzatib boring