Tramp tariflari Hindiston-AQSH munosabatlarida jiddiy taranglik keltirdi

XXI asr boshidan beri strategik sherik hisoblangan Hindiston va Amerika Qo‘shma Shtatlari o‘rtasida kutilmagan jiddiy sovuqlik yuzaga keldi. Prezident Donald Trampning hind mahsulotlariga qo‘yilgan tariflarni ikki barobarga oshirishi ikki davlat aloqalariga sezilarli zarba berdi.

27-avgustdan kuchga kirgan qarorga ko‘ra, AQSH Hindistondan import qilinadigan tovarlarga bojlarni 50 foizgacha ko‘tardi. Bundan avval Rossiya neftini xarid qilgani uchun joriy etilgan 25 foizlik jazo bojiga yana 25 foiz qo‘shildi. Natijada kiyim-kechak, zargarlik buyumlari, qimmatbaho toshlar, sport jihozlari, mebel va kimyo mahsulotlariga bojlar keskin ko‘tarildi.

Nufuzli siyosiy tahlilchi Farid Zakariya Washington Post’dagi tahlilida Vashingtonning bu qarorini izohlab, AQSH tashqi siyosatining yo‘nalishi butunlay o‘zgarganini ta’kidladi. Unga ko‘ra, Trampning bu qadami avvalgi ma’muriyatlar 25-yil davomida qurgan strategik hamkorlik siyosatini tubdan buzishi va hatto uning prezidentligi davridagi eng katta xato sifatida tarixga kirishi mumkin.

Sovuq urushdan so‘ng AQSH va Hindiston munosabatlari izchil rivojlana boshladi. Prezident Bil Klintonning 2000-yildagi tashrifi bu hamkorlikka asos soldi. Jorj Bush ma’muriyati davrida esa Vashington Xitoyning kuchayishini muvozanatlash uchun Hindistonni asosiy sherik sifatida ko‘ra boshladi. Shu paytda yadroviy dastur masalasi ham hal qilinib, tarixiy kelishuv imzolandi.

Keyingi yillarda Obama ma’muriyati Hindistonning BMT Xavfsizlik Kengashi doimiy a’zoligiga nomzodini qo‘llab-quvvatladi va ikki mamlakat o‘rtasidagi savdoni sezilarli oshirdi. Trampning birinchi prezidentligida ham QUAD — AQSH, Yaponiya, Avstraliya va Hindistondan iborat mudofaa bloki kuchaytirildi. Jo Bayden davrida esa iqtisodiy hamkorlik yanada kengaydi va Hindiston ko‘plab sohalarda Vashington bilan yaqin ishlay boshladi.

Biroq Trampning ikkinchi prezidentligi davridagi yangi tariflar vaziyatni butunlay o‘zgartirib yuborishi mumkin. U hatto Hindiston iqtisodiyotini «o‘lik» deb atadi. Aslida esa, Nyu-Dehli so‘nggi yillarda dunyoda eng tez o‘suvchi yirik iqtisodiyotlardan biri bo‘lib, hozirda yalpi ichki mahsulot bo‘yicha to‘rtinchi o‘rinni egallamoqda. 2028-yilga kelib, Germaniyani ortda qoldirib, AQSH va Xitoydan keyin uchinchi iqtisodiyotga aylanishi kutilmoqda.

Zakariyaning ta’kidlashicha, bunday siyosiy yo‘nalish AQSHning Osiyodagi manfaatlariga qarshi ishlaydi va Vashington o‘zining strategik ustunligidan ayrilishi mumkin.

Yangi tariflar Hindistondagi minglab kichik ishlab chiqaruvchilar va eksportchilar uchun katta muammo tug‘dirmoqda. Mamlakat Savdo vazirligi rasmiy izoh bermagan bo‘lsa-da, ayrim mansabdorlar ta’sir ko‘rsatilgan sohalarga moliyaviy yordam ajratilishini va yangi bozorlar — Xitoy, Lotin Amerikasi va Yaqin Sharqqa chiqish imkoniyatlari o‘rganilayotganini ma’lum qilgan.

Global Trade Research markazi ma’lumoticha, AQSHda hind mahsulotlariga buyurtmalar 90 foizgacha qisqarishi mumkin. Hindiston hukumatiga ko‘ra, bojlarning to‘g‘ridan to‘g‘ri ta’siri 48 milliard dollarlik eksport hajmiga tegishi mumkin.

2024-yilda ikki davlat o‘rtasidagi savdo hajmi 129 milliard dollarga yetgan edi. Agar yangi tariflar saqlanib qolsa, bu ko‘rsatkich sezilarli darajada pasayishi ehtimoldan xoli emas.

Vashington esa Hindistonning Rossiya neftini sotib olishi Moskvaga Ukrainadagi urushni moliyalashtirishga yordam beryapti, deya ta’kidlamoqda. Nyu-Dehli buni «ikkiyuzlamachilik» sifatida baholab, AQSH va Yevropaning Rossiya bilan davom etayotgan savdosini esga soldi.