Исроил зарбалари Эрон ядро дастурига жиддий зарар етказгани айтилди

Яқин Шарқдаги ядровий кескинлашув фонида, Халқаро атом энергияси агентлиги (ХАЭА) раҳбари Рафаэл Гросси Исроилнинг Эрон ядровий инфратузилмасига амалга оширган ҳаво ҳужумлари оқибатидаги талафотлар ҳақида жиддий баёнот берди. Унинг таъкидлашича, Натанз шаҳридаги машҳур ерости уранни бойитиш заводидаги 15 мингга яқин центрифуга ё вайрон қилинган, ёки оғир шикастланган.

Электр узилиши — марказий омил

Гроссига кўра, ҳаво ҳужуми натижасида ер ости иншоотларини таъминловчи электр тармоғи ишдан чиқиб, ушбу марказдаги барча деярли центрифугалар фаолияти тўхтаган. Юқори айланишда ишлайдиган ушбу мосламалар электр узилишида ўта нохуш ҳолатга тушиб, бу уларни ёки тўлиқ ишдан чиқарган, ёки ислоҳ қилиб бўлмас даражада шикастлаган.

Ер юзасидаги завод — бутунлай йўқ қилинди

Натанздаги ядровий мажмуанинг ер юзасида жойлашган қисми — бойитиш иншооти бутунлай вайрон қилинган. Бу ядро технологияси бўйича Эроннинг асосий марказларидан бири эди. ХАЭА маълумотларига қараганда, бу иншоотнинг шикастланиши Эрон ядро дастурини узоқ муддатга тўхтатиб қўйиши мумкин.

Фордо ва Исфахон: ўзаро фарқли таъсир

Шу билан бирга, тоғ ичидаги Фордо ядро заводига зарар етмаган ёки жуда кам даражада таъсир кўрсатгани айтилди. Лекин Исфахонда жойлашган марказга қилинган зарбалар катта нуқсон келтирган — уранни гексафторидга айлантирувчи иншоот, марказий кимёвий лаборатория, ёқилғи ишлаб чиқарувчи завод ва металллаш учун қурилаётган янги иншоотлар шикастланган.

Шу билан бирга, уран захираларини сақлайдиган ерости омборлар зарар кўрмагани қайд этилди. Бу ҳақдаги маълумотлар сунъий йўлдош орқали олинган, чунки ХАЭА инспекторлари ҳали мазкур объектларга жисман кириш имконига эга эмас.

Ядро қуроли яратилишига неча ҳафта қолган эди?

Исроил махсус хизматларининг маълумотларига кўра, Эрон ядро қуроли яратиш арафасида бўлган ва барча инфратузилма тўлиқ фаоллашган эди. Гроссига кўра, зарбалар Эроннинг ядро дастурини бир неча йилга кечиктиришга сабаб бўлган.

Хулоса: янги босқичдаги таҳдидми?

Ядро қуролига эгалик қилиш хавфи, минтақавий хавфсизлик ва глобал сиёсий тенгсизликни янада оширмоқда. ХАЭАнинг таъкидлашича, вазиятни холис баҳолаш ва тўлиқ тушуниш учун инспекторлар объектларга кириши шарт. Аммо ҳозирги шароитда бу хавфли ва сиёсий жиҳатдан мураккаб масала ҳисобланади.

Яқин келажакда ядровий иншоотларни қайта тиклаш ёки бартараф этиш масаласи халқаро сиёсатда асосий кун тартибидан ўрин олиши турган гап. Исроил ва Эрон ўртасидаги зиддият эса бутун минтақада янги кескинлик босқичини бошлаб берди. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!