Ҳиндистонда ҳақ тўланмайдиган уй меҳнатини эътироф этишга қаратилган дунёдаги энг йирик ижтимоий синовлардан бири амалга оширилмоқда. Мамлакатнинг бир қатор штатларида расмий иш жойига эга бўлмаган, уй хўжалигини юритиш, болалар ва кекса қариндошларни парвариш қилиш билан банд бўлган уй бекаларига давлат томонидан мунтазам пул тўловлари ажратила бошланди. Бу ҳақда BBC хабар берди.
Гап Ҳиндистоннинг камида 12 та штатида амал қилаётган махсус пул ўтказмалари дастури ҳақида бормоқда. Расмий ҳисоб-китобларга кўра, ушбу ташаббусдан фойдаланувчи аёллар сони 118 миллион нафарга яқинлашган. Қамров кўламига қаралса, бу аҳолини ижтимоий қўллаб-қувватлаш бўйича дунёдаги энг йирик лойиҳалардан бири ҳисобланади. Эътиборли жиҳати — тўловлар аёллар номига очилган шахсий банк ҳисоб рақамларига ўтказилади ва бандликни тасдиқлаш ёки маблағ сарфи бўйича ҳисобот талаб қилинмайди.
Ойлик тўлов миқдори штатларга қараб 1000 дан 2500 ҳинд рупиясигача, яъни тахминан 12–30 АҚШ доллари атрофида ўзгариб туради. Бир қарашда камдек кўринса-да, бу маблағ миллионлаб оилалар учун, айниқса қишлоқ жойларда ва кам таъминланган қатламлар орасида катта аҳамиятга эга. Кўп ҳолларда ушбу пул кундалик эҳтиёжлар, озиқ-овқат ёки болалар таълими учун муҳим таянч бўлиб хизмат қилмоқда.
Иқтисодчилар ва социологлар таъкидлашича, дастурнинг асосий мақсади фақат молиявий ёрдам эмас. У анъанавий равишда аёллар зиммасига тушадиган, аммо ялпи ички маҳсулот ва расмий иқтисодий ҳисоб-китобларда акс этмайдиган уй меҳнатини рамзий жиҳатдан тан олишга қаратилган. Халқаро ташкилотлар маълумотларига кўра, уйда ва оила аъзоларини парвариш қилиш билан боғлиқ ҳақ тўланмайдиган ишлар аёлларнинг асосий вақтини эгаллаб, уларнинг иқтисодий имкониятларини жиддий чеклаб келади.
Дастур иштирокчиларининг кўпчилиги биринчи марта ўз номига тушган маблағни мустақил равишда бошқариш имконига эга бўлганини айтмоқда. Мутахассислар фикрича, бу ҳолат аёлларнинг ўзига бўлган ишончини оширади, оиладаги нуфузини кучайтиради ва эр ёки бошқа қариндошларга молиявий қарамликни камайтиради.
Шу билан бирга, ташаббус жамоатчилик орасида кескин баҳс-мунозараларга ҳам сабаб бўлмоқда. Танқидчиларнинг фикрича, бундай тўловлар гендер ролларининг анъанавий тақсимотини мустаҳкамлаб, аёлларни меҳнат бозорига чиқиш ўрнига уйда қолишга ундаши мумкин. Айримлар эса дастурлар сиёсий мақсадларда, хусусан сайловолди жараёнларида, камбағаллик даражаси юқори бўлган ҳудудларда қўлланилаётганидан хавотир билдирмоқда.
Ҳукумат вакиллари эса гап қонуний маънода тўлиқ «уй хўжалиги маоши» жорий этиш ҳақида кетмаётганини таъкидлайди. Расмий позицияга кўра, ушбу тўловлар меҳнатга ҳақ тўлаш эмас, балки ижтимоий қўллаб-қувватлаш чораси сифатида баҳоланади. Шунга қарамай, жамоатчилик ва оммавий ахборот воситаларида «уй меҳнатига ҳақ тўлаш» атамаси тобора кўпроқ қўлланилмоқда.
Мутахассислар таъкидлашича, Ҳиндистон тажрибаси аллақачон бошқа давлатлар томонидан ҳам диққат билан ўрганилмоқда. Кўплаб мамлакатларда ҳақ тўланмайдиган меҳнатни иқтисодий тизимда қандай ҳисобга олиш кераклиги ҳақида мунозаралар кучайган. Агар ушбу тажриба ўзини оқласа, у нафақат Ҳиндистонда, балки дунё миқёсида аёллар меҳнатини баҳолаш ва ижтимоий сиёсатга янги ёндашувларни шакллантиришга туртки бўлиши мумкин.
“Zamin”ни Telegram'да ўқинг!
Меҳмон гуруҳидаги фойдаланувчилар ушбу мақолага изоҳ қолдира олмайди.
