Madridda joylashgan harbiy-dengiz floti muzeyida kutilmagan voqea ro‘y berdi. Italiyalik sayyoh va dengizchi Xristofor Kolumbning tasviri aks etgan asarga qizil bo‘yoq quyildi, deb xabar berdi El País.
Ma’lumotlarga ko‘ra, bu ishni Futuro Vegetal nomli ekologik tashkilot faollari amalga oshirgan. Ular rassom Xose Garneloning “Xristofor Kolumbning ilk bayrami” nomli asariga biologik parchalanadigan bo‘yoq sepishgan va “Bayram qilishga hech narsa yo‘q!” degan chaqiriq bilan chiqish qilishgan.
Faollar o‘z harakatini tarixiy adolatga chaqiriq sifatida izohladi. Ularga ko‘ra, Kolumbning Amerikani “kashf etishi” mahalliy xalqlarning fojiali taqdiri bilan bog‘liq. Shu sababli, bu kunda bayram qilish emas, balki o‘tmishdagi nohaqliklarni tan olish kerak, deb hisoblashadi.
Muzey ma’muriyatining ma’lum qilishicha, voqeadan so‘ng xavfsizlik xizmatchilari faollarni hibsga olgan va ular madaniy merosga qarshi jinoyatda ayblangan. Hozirda tergov ishlari olib borilmoqda.
Ispaniyada har yili 12 oktyabr kuni milliy bayram sifatida nishonlanadi. Bu sana 1492 yilda Xristofor Kolumbning Amerika qit’asiga ilk qadam qo‘ygan kuniga to‘g‘ri keladi. Ammo so‘nggi yillarda ushbu sana jamiyatda keskin bahslarga sabab bo‘lib kelmoqda.
Ayrimlar bu kunni “jahon sivilizatsiyasining yangi davri boshlangan sana” deb hisoblashsa, boshqalar uni “yirik bosqinchilik va mahalliy xalqlarning qul qilinishining boshlanishi” sifatida qabul qiladi.
Tarixchilar ta’kidlashicha, Kolumb “Amerikani kashf etgan” emas, chunki u yetib borganida bu yerda allaqachon turli madaniyatlar va xalqlar yashagan. Uning sayohatlari esa G‘arbiy Yevropaning yangi yerlarga kirib borishiga va keyinchalik katta ko‘chishlar, mustamlakachilik siyosatining boshlanishiga zamin yaratgan.
Kolumb 1492–1502 yillar oralig‘ida Amerikani to‘rt marta ziyorat qilgan. Uning harakatlari natijasida keyinchalik AQSH, Kanada va Meksika kabi yangi davlatlar tashkil topdi. Biroq bu jarayon mahalliy aholi uchun og‘ir oqibatlar — yerlarini yo‘qotish, madaniyatning yo‘q bo‘lishi va zo‘ravonliklar bilan yodda qolgan.
Bugungi kunda Yevropada va Amerikada Kolumb shaxsiyatiga munosabat ikkiga bo‘lingan. Bir taraf uni “jahonni birlashtirgan qahramon” deb hisoblasa, ikkinchisi uni “mustamlakachilikning ramzi” sifatida ko‘radi.
Madriddagi mazkur voqea esa ana shu bahslarni yana jonlantirdi. Ekologlar ta’kidlaganidek, tarixni qayta ko‘rib chiqish va yangi avlodga haqiqiy manzarani ko‘rsatish vaqti kelgan.
Bu hodisa jamoatchilikni o‘ylantirib qo‘ydi: biz bayram qilayotgan tarix — kimning g‘alabasi, kimning fojiasidir?
“Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!
