Истанбул музокаралари: Россия Украинага икки йўл таклиф қилди

Жорий йилнинг 2 июнь куни Туркиянинг Истанбул шаҳрида Россия ва Украина делегациялари ўртасида кўплаб экспертлар "тарихий аҳамиятга эга" деб атаган муҳим музокаралар бўлиб ўтди. Учрашувда Россия томони Украинага можарони якунлаш учун бир эмас, балки икки хил тинчлик режасини таклиф қилди. Бу ҳақдаги ҳужжат матни "РИА Новости" агентлиги орқали эълон қилинди.

Россия делегациясининг таклиф этган биринчи вариантига кўра, Украина ўз армиясини Россия қўшинлари назоратига ўтган Донецк, Луганск, Запорожье ва Херсон вилоятларидан босқичма-босқич олиб чиқиб кетиши лозим бўлади. Бундан ташқари, Россия чегараларидан украин қўшинлари келишилган масофагача чекиниши шарт қилиб белгиланган.

Иккинчи вариант эса ҳудудларни тўғридан-тўғри Россияга ўтказишни назарда тутмайди, бироқ вазиятни сезиларли даражада юмшатиш учун зарур бўлган шартларни ўз ичига олади. Уларнинг энг муҳимлари қуйидагилардан иборат: Украинада оммавий сафарбарлик жараёнларини бутунлай тақиқлаш, ҳозирги сафарбар қилинган ҳарбийларни тезкор равишда демобилизация қилиш, халқаро ҳамкорлар томонидан Киевга қурол-яроғ, разведка маълумотлари ва сунъий йўлдош алоқасини етказиб беришни тўхтатиш, шунингдек, Россия ҳудудида ҳар қандай "диверсион ҳаракатлар"нинг олдини олишга кафолат бериш.

Иккинчи вариант доирасида ҳар икки мамлакат ўртасида умумий амнистия эълон қилиш ва тинч аҳолини зудлик билан озод этиш каби инсонпарварлик шартлари ҳам мавжуд. Россия томони ҳарбий ҳолат бекор қилингандан кейин 100 кун ичида Украинада президентлик ва парламент сайловларини ўтказиш талабини ҳам олға сурган.

Шунингдек, ушбу иккинчи вариант Украина ҳудудида учинчи давлатларнинг ҳарбий хизматчилари бўлишига йўл қўймаслик ва Украина армиясининг муайян ҳудудларда ҳаракатланишини чеклашни ҳам назарда тутади.

Истанбулда бўлиб ўтган музокаралар олдидан ҳар икки томон делегация раҳбарлари — Украина мудофаа вазири Рустем Умеров ва Россия президентининг ёрдамчиси Владимир Мединский икки ярим соат мобайнида ёпиқ эшиклар ортида мулоқот ўтказган. Ана шу учрашувдан сўнг Россия томони музокаралар давомида тақдим этган меморандум лойиҳаси юзага чиқди. Унда Россия учун устувор аҳамиятга эга бўлган бир нечта асосий масалалар белгилаб ўтилган. Жумладан, Россия назоратидаги ҳудудларнинг халқаро миқёсда тан олиниши, Украина давлатининг НАТО каби ҳарбий иттифоқларга қўшилишдан воз кечиши, рус тилига Украинада расмий тил мақомини бериш, икки давлат ўртасидаги барча санкцияларнинг бекор қилиниши ҳамда янги санкцияларни жорий қилмаслик каби бандлар алоҳида қайд этилган.

Иқтисодий алоқаларни тиклаш ва кенгайтириш ҳам ушбу ҳужжатда катта эътибор билан ёритилган. Россия томони Украина орқали ўз газининг транзитини тиклашни ва бошқа иқтисодий-дипломатик, транспорт алоқаларини қайтадан йўлга қўйишни талаб қилмоқда.

Уруш оқибатида етказилган зарар бўйича ўзаро даъволардан бутунлай воз кечиш, Украинанинг қуролли кучлари сони ва таркибини чеклаш, мамлакатда "натсизм ва неонатсизмни улуғлаш"ни қатъиян тақиқлаш ҳамда миллатчи партияларни тарқатиб юбориш каби талаблар ҳам Россия меморандумида қайд этилган. Украина ядросиз мақомини сақлаб қолиши ва православ черковига нисбатан амалда бўлган чекловларни бекор қилиш ҳам Москва томонидан илгари сурилган муҳим шартлардан ҳисобланади.

Ҳозирча Украина бу таклифларга расмий жавоб бермаган, бироқ улар тақдим этилган ҳужжатларни ўрганиб чиқиш ва жавоб бериш учун бир ҳафта муддат сўраган. Томонлар ўртасидаги навбатдаги музокаралар 20-30 июнь кунлари орасида яна бир бор ўтказилиши режалаштирилган.

Бу музокаралар халқаро кузатувчилар ва жаҳон ҳамжамияти томонидан катта қизиқиш билан кузатилмоқда. Сабаби, икки давлат ўртасидаги ҳарбий можаронинг тинч йўл билан ҳал қилиниши нафақат Европа, балки бутун дунё хавфсизлиги учун муҳим аҳамият касб этади. Шунинг учун ҳам жаҳон жамоатчилиги ушбу тарихий учрашувлардан самарали натижалар кутишмоқда.