“Rossiya uchun yomon ssenariy”. Saudiya valiahd shahzodasi BRIKS sammitiga borishdan bosh tortdi

^{Foto: Reuters}
Rossiyaning neft bozorida Kremlning asosiy hamkori bo‘lgan Saudiya Arabistoni bilan munosabatlarida “asal oyi” tugashi mumkin. Saudiya Arabistoni valiahd shahzodasi Muhammad ibn Salmon 22-24 oktyabr kunlari Qozonda bo‘lib o‘tadigan BRIKS sammitiga tashrif buyurish taklifini qabul qilmadi.

Rossiya tashqi ishlar vaziri Sergey Lavrov sentyabrda “Rossiya tarixidagi eng muhim tashqi siyosiy voqea” sifatida qaralgan sammitda Saudiya qirolini ko‘rishni xohlashini aytgandi. Ammo Ar-Riyod rad javobini bergan.

“Saudiya Arabistoni tashqi ishlar vazirini yuboradi”, dedi Rossiya prezidenti yordamchisi Yuriy Ushakov.

Shahzodaning qarori nima bilan bog‘liqligiga aniqlik kiritilmagan. Ammo G‘arb davlatlari Rossiyaning “hamkorlari”ga bosim o‘tkazayotgani, agar u Qozonga borsa, buning oqibatlari bilan tahdid qilayotgani aytilmoqda.

Sanksiyalarga qo‘shilmagan Saudiya Arabistoni urush boshlanganidan so‘ng ham neft bozorida Kremlning asosiy ittifoqchisi bo‘lib qoldi. 2022 yil kuzida Jo Bayden administratsiyasi Saudiya Arabistonini embargo ostidagi Rossiya neft barrellari o‘rniga qazib olishni ko‘paytirishga undagan bo‘lsa-da, bin Salmon Putin bilan ittifoqqa sodiq qoldi va aksincha kunlik yetkazib berishni 2 million barrelga kamaytirdi.

Maqsad narxni bir barrel uchun 100 dollarga yaqin ushlab turish edi. Ammo oradan ikki yil o‘tib, Ar-Riyoddagi kayfiyat o‘zgara boshladi.

“Qirollik bozordagi ulushining pasayishidan xavotirda va narxlarning pasayishiga uzoq vaqt chidashga to‘g‘ri kelsa ham, ishlab chiqarishni ko‘paytirish siyosatiga o‘tmoqchi”, dedi Financial Times'ning vaziyat bilan tanish manbalari.

Saudiya Arabistoni energetika vaziri shahzoda Abdul Aziz bin Salmon OPЕK+ karteliga a’zo ba’zi davlatlar, xususan Qozog‘iston va Iroq, o‘z kvotalarini bajarmayotgani haqida ma’lum qildi. U barrel narxi 50 dollargacha tushib ketishi mumkinligi bilan tahdid qildi.

London iqtisodiyot maktabi ilmiy xodimi Lyuk Kuperning ta’kidlashicha, Rossiya uchun bu ehtimoliy ssenariylardan eng yomoni. Neft kotirovkalarining 2014-2016 yillar darajasiga tushib ketishi Putinga “uning harbiy mashinasini moliyalashtirish”ni sezilarli darajada qiyinlashtiradi.

“Saudiya Arabistoni, Rossiyadan farqli o‘laroq, arzon neftdan osonroq foydalanishi mumkin”, deb tushuntiradi Kuper.

Arabiston cho‘lidagi konlar abadiy muzlikdagi Sibir konlariga qaraganda yer yuzasiga ancha yaqin, shuning uchun Saudiya barrellarining tannarxi pastroq. Bundan tashqari, Ar-Riyod ishlab chiqarishni osongina va tezda ko‘paytirishi va narx yo‘qotishlarini hajmlar orqali qoplashi mumkin, dedi u.

Hozirda Saudiya Arabistoni kuniga 8,9 million barrel neft qazib olmoqda, bu 2011 yildan buyon eng past ko‘rsatkich hisoblanadi. Dekabr oyidan boshlab qirollik har oy bozorga kuniga 83 ming barrel qo‘shib boradi va 2025 yil dekabr oyi oxiriga kelib, yetkazib berishni kuniga 1 million barrelga oshiradi. Financial Times manbalariga ko‘ra, agar OPЕK+ mamlakatlari belgilangan kvotalarga amal qilmasa, qazib olish hajmi bundan ham tezroq o‘sishi mumkin.

Rossiya uchun, Yomon ssenariy, Saudiya valiahd shahzodasi, BRIKS sammiti “Zamin” yangiliklarini “Vkontakti”da kuzatib boring