700 yillik sir ochildi: ruhoniy qotilligida ayol buyurtmachi aniqlandi

Angliyada XIV asrda sodir bo‘lgan va qariyb 700 yil davomida sir bo‘lib kelgan qotillik ishi nihoyat ochildi. Kembrij universiteti olib borgan keng qamrovli ilmiy tadqiqotlar natijasida ruhoniy Jon Fordning vafotiga olib kelgan voqealar to‘liq tiklandi. Bu haqda Criminal Law Forum ilmiy jurnalida e’lon qilindi.

1337 yil 3 may kuni kechqurun London markazidagi Chipsayd ko‘chasida keng jamoatchilik oldida jasad topilgan. Mardona kasb egasi bo‘lgan, ibodatdan qaytayotgan Jon Fordga noma’lum to‘rt nafar shaxs tomonidan hujum qilingan. Hujum paytida u pichoqlangan va joyida halok bo‘lgan.

Tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, voqea tasodifiy bo‘lmagan. Kriminalist Manuel Eysnerning rahbarligida amalga oshirilgan “O‘rta asr qotilliklari xaritasi” loyihasi doirasida XIV asrdagi 355 ta koroner bayonnomalari tahlil qilindi. Ayni shu tahlillar qotillik buyurtmachisi, sababi va ijrochilariga oydinlik kiritdi.

Qayd etilishicha, voqea 1332 yildagi janjalga bog‘liq. O‘shanda Kenterberi arxiyepiskopi nomdor ayol Ela Fitspeynni bir necha ruhoniy, jumladan, Jon Ford bilan ham fahsh munosabatda bo‘lganlikda ayblagan. Shu tufayli u har yili yetti yil davomida Solsberi sobori bo‘ylab yalangoyoq yurish jazosini olgan. Bu holat uning sharafiga, ayniqsa, o‘sha davrdagi ijtimoiy mansabga jiddiy shikast yetkazgan.

Jon Ford qotil qilingan kuni unga ruhoniy Haskap Nevill yondashgan va suhbat bahonasida yurib ketishgan. 200 metrdan keyin to‘rt kishi hujum qilgan: biri 30 smlik xanjar bilan bo‘g‘izdan, boshqalari esa qoringa pichoq bilan zarba bergan. Ular orasida Ela Fitspeynning ukasi Xyu Lovell, uning ikki sobiq xizmatkori va tindeyllik Jon bo‘lgan.

Eysnerga ko‘ra, Fitspeyn qotillikni shaxsan buyurtma qilgan. U nafaqat arxiyepiskop qarorlariga ochiqcha qarshi chiqqan, balki ruhoniylar nufuziga javob sifatida qasddan o‘ldirishni tanlagan. “Bu ayol o‘sha davr uchun g‘ayrioddiy faollikka ega bo‘lgan va o‘z manfaatlarini himoya qilishdan chekinmagan,” — deydi kriminalist.

Qotillikdan so‘ng tergov boshlangan, ammo rasmiy ayblov faqat hujumchilardan biriga qo‘yilgan. Ela Fitspeyn va boshqa asosiy figurantlar hech qachon sudga chaqirilmagan.

London, York va Oksford shaharlari o‘rganilgan bu loyiha XIV asrdagi huquqiy tizimning zaifliklarini ham ochib berdi. Misol uchun, Londonda 80 minggacha aholi yashagan, ammo jinoyat ishlari kamdan-kam hal etilgan. Oksford universitet shahri sifatida tanilgan bo‘lsa-da, aynan ruhoniylar o‘rtasidagi ziddiyatlar uchun ko‘p bor manzilga aylangan.

Uzoq asrlar davomida javobsiz qolgan bu qotillik ishi endi tarixchilar va kriminalistlar tomonidan to‘liq yoritildi. Shu tariqa, XIV asrdagi adolatsizlikga kech bo‘lsa ham haqiqat ravshanlik kiritdi.