1985-yilda Atlantika okeanida “Titanik”ni qidirish jarayoni AQSH dengiz floti tomonidan o‘tkazilgan o‘ta maxfiy va strategik operatsiyani yashirish uchun niqob sifatida xizmat qilgan. Bu haqda CNN telekanaliga laynerni kashf etgan mashhur okeanshunos Robert Ballard ma’lum qildi.
“O‘shanda ko‘pchilik ‘Titanik’ni qidirishni oddiy ilmiy ekspeditsiya deb hisoblagan, ammo u haqiqatan ham AQSH harbiy-dengiz kuchlari razvedkasi xodimlari tomonidan amalga oshirilgan o‘ta maxfiy harbiy operatsiyani yopish uchun qurilgan edi… Biz Sovet Ittifoqi suvosti kemamizni qayerda ekinligini bilmasligini istardik”, — dedi Ballard jurnalistlarga.
Ballardning so‘zlariga ko‘ra, “Titanik” kashfi topilganining 40-yilligi munosabati bilan u bu maxfiy operatsiyaning tafsilotlarini oshkor qildi. Uning asosiy maqsadi Atlantika okeanida cho‘kib ketgan AQSHning “Thresher” va “Scorpion” yadroviy suvosti kemalarini aniqlash edi. Bu vazifani amalga oshirish uchun Ballard tomonidan maxsus ishlab chiqilgan innovatsion texnologiya — “Argo” nomli robotik qidiruv vositasi ishlatilgan. U bu vosita orqali kemaga videoni masofadan boshqarib uzatish imkoniyatini ta’minlagan.
Ballard AQSH harbiy-dengiz kuchlarini ekspeditsiyaga vaqt va resurs ajratishga ishontirdi. Shu bilan birga, ko‘p yillik puxta rejalashtirishlarga qaramay, u cho‘kib ketgan “Titanik”ni topishda hech qanday aniq tasavvurga ega bo‘lmagan. Buning asosiy sababi qidiruv uchun ajratilgan vaqtning juda cheklanganligi hamda raqobatchi fransuz muhandislari Jan-Lui Mishel boshchiligidagi jamoa tomonidan ilg‘or va murakkab kema sonar tizimi ishlatilishi edi. Bu texnologiya afsonaviy laynerning cho‘kish joyini tezroq aniqlashda yordam berishi kerak edi, ammo vaqtning qisqaligi hamda imkoniyat cheklovlari muvaffaqiyatga kafolat bermagan.
Olim shunday ta’kidladi, Scorpion suvosti kemasining qoldiqlari o‘rganilishi u uchun “Titanik” halokat joyini topishda qimmatli ma’lumotlar bergan. Katta layner cho‘kib ketganidan so‘ng uzun vayronalar zanjirini ortida qoldirgan, garchi ilgari ular bir joyda yig‘ilishini taxmin qilishgan. “Og‘irroq obyektlar te tubiga cho‘kdi, yengilroqlari esa sekinroq cho‘kdi”, — deb tushuntirdi Ballard.
“Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!
