Eritritning miya tomirlari uchun xatarlari aniqlandi — yangi tadqiqot

Sog‘lom turmush tarzi targ‘ibotchilari orasida keng ommalashgan eritrit haqida Kolorado universiteti olimlarining so‘nggi tadqiqoti jamoatchilikda jiddiy muhokama uyg‘otdi. Bu modda “shakarsiz” va “keto” deb belgilangan mahsulotlarda uchrab, ozuqa sanoatida shakarning alternativasi sifatida faol qo‘llaniladi. Ammo yangi ilmiy ma’lumotlar eritritning inson sog‘lig‘iga ta’siri haqida oldingi qarashlarni qayta ko‘rib chiqishga asos yaratdi.

Eritrit: “bexavf” shirinlik yoki yashirin xavf?

Uzoq yillar davomida eritrit kam kaloriyali, glyukoza va insulin darajasini ko‘tarmaydigan modda sifatida diabet, semizlik va metabolik sindromga chalinganlar uchun tavsiya qilinar edi. Tabiiy shirin ta’m va atigi 100 grammda 24 kkal energiya — uni shakar iste’molini cheklovchilar uchun ideal yechimga aylantirgan.

Biroq, olimlarning laboratoriya tajribalari natijasida eritrit qon tomirlariga, ayniqsa, miya qon tomirlari endoteliy hujayralariga salbiy ta’sir ko‘rsatishi aniqlandi. Qisqa vaqt ichida, atigi uch soatda oksidlovchi stress belgilarining 75 foizga oshishi qayd etildi. Bu hujayralarning zararli ta’sirlarga qarshi tabiiy himoya mexanizmlari kuchayishiga qaramay, yetarli bo‘lmadi.

Qon tomirlaridagi salbiy o‘zgarishlar

Tadqiqot jarayonida yana bir necha jiddiy o‘zgarishlar aniqlandi:
— Azot oksidi ishlab chiqarilishi 20 foizga kamaydi, bu esa qon tomirlarining tor va keng bo‘lishiga ta’sir qilib, aylanishni qiyinlashtiradi.
— Endotelin-1 moddasining ishlab chiqarilishi 30 foizga ortgani aniqlandi, bu esa qon tomirlarda spazm va siqilish xavfini kuchaytiradi.
— Trombni erituvchi t-PA oqsili ajralishi pasaydi, natijada qon quyqalari paydo bo‘lishi xavfi oshadi.

Bu o‘zgarishlar insult va yurak-qon tomir kasalliklari rivojlanishi uchun qulay sharoit yaratadi. Ilmiy tajribalar eritrit iste’molidan so‘ng tromblar hosil bo‘lishiga moyillik oshib, ayrim hollarda qon aylanishi jiddiy izdan chiqishini ko‘rsatgan.

Ilmiy fikrlar va ehtiyotkorlik zarurati

Garchi bu natijalar hozircha asosan laboratoriya sharoitida olingan bo‘lsa-da, ko‘plab ilmiy ishlarda eritrit va qon aylanish tizimi o‘rtasidagi bog‘liqlik borligi qayd etilmoqda. 2023 yilda ham Vitkovskiy rahbarligidagi tadqiqotda qondagi eritrit darajasi oshgan odamlarda insult va yurak xuruji xavfi keskin ortishi aniqlangan edi.

Olimlar eritritni “to‘liq bexavf” deb hisoblashga shoshilmaslikni, ayniqsa, undan muntazam va miqdorsiz foydalanishni cheklash kerakligini ta’kidlamoqda. Bu moddaning qon tomirlariga uzoq muddatli ta’siri, ayniqsa, miyadagi hayotiy muhim hujayralar holatida o‘z aksini topishi mumkin.

Eritrit va uning o‘rnini bosuvchi boshqa shirin moddalar haqidagi ilmiy izlanishlar davom etmoqda. Sog‘lom turmush tarzi tarafdorlari va diabetiklar uning miqdorini me’yorda saqlash va to‘g‘ri ovqatlanish qoidalariga rioya qilishlari tavsiya etiladi. Yangi tadqiqotlar esa ushbu shirinlikning organizmga ta’siri borasida yana ko‘p savollar qoldirmoqda. “Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!