Украинадаги урушни тўхтатиш бўйича “Американинг тинчлик режаси” атрофидаги шов-шув бугун сиёсий саҳнани яна титратди. Журналистик маълумотларга кўра, Вашингтон ва Москва Украина тақдирини яширин музокараларда муҳокама қилгани ҳақида хабарлар тарқалиши Зеленскийнинг Анқарада Стив Уиткофф билан бўлиши керак бўлган учрашуви кутилмаганда бекор қилинганидан кейин авж олди.
Axios таъкидлашича, мулоқотнинг асосий мавзуси Доналд Трамп томонидан тайёрланган тинчлик концепцияси бўлиши керак эди. Бироқ Зеленский Туркияга мутлақо ўзга ёндашув — Европа билан биргаликда ишлаб чиққан Киев позицияси билан келди.
Яширин ҳужжат ва у ортидаги икки шахс
Кейин NBC News яна бир портлашли маълумот тарқатди: Оқ уй гўёки 28 банддан иборат “тинчлик формуласи”ни маъқуллаган, уни Трамп маъмуриятидаги амалдорлар Стив Уиткофф бошчилигида, Россия расмийси Кирилл Дмитриев билан маслаҳатлашган ҳолда тайёрлаган.
Ҳужжатнинг мазмуни Украина учун деярли мақбул эмас:
• Донбасснинг тўлиқ Россияга ўтиши
• Украина армиясининг ярмигача қисқартилиши
• Қатор қуроллардан воз кечиш
• Рус тилини расман давлат мақомига чиқариш
Financial Times манбасига кўра, режа Киевга етказилган ва Украинанинг позицияси аниқ: бундай шартлар қабул қилиб бўлмайди.
Зеленский: “Тинчлик фақат ҳамкорлар билан келишилган ҳолда бўлади”
18 ноябрда Эрдўған билан баҳсдан сўнг Зеленский X тармоғида қатъий баёнот берди. Унга кўра, тинчликка олиб борувчи ҳар қандай формат ҳамкорлар билан мувофиқлаштирилган, узоқ муддатли ва ҳақиқий хавфсизликни таъминловчи бўлиши керак.
Ортидан Дэн Дрисколл бошчилигидаги АҚШ ҳарбий делегацияси Киевга етиб келди. Украина ОАВи делегация Зеленскийни Трамп маъқуллаган режага кўндиришга уриниши мумкинлигини тахмин қилди. Бироқ учрашувдан кейин Зеленский маъмурияти ҳеч қандай таслим бўлиш ҳолати йўқлигини билдириб, “урушга муносиб якун ясаш” учун бандлар устида ишлашга келишилганини маълум қилди.
Киевда хавотир: “Бу — капитуляция режаси”
Украинанинг етакчи сиёсатчилари ҳужжат мазмунини Россиянинг аввалдан айтган талабларининг айни такрори деб баҳоламоқда.
ПАСЕ депутати Алексей Гончаренкo DW’га шундай деди:
“Россия Украина армиясини қисқартиришни истаяпти — бу кейинги ҳужум учун йўл очиш дегани.”
Унинг фикрича, энергетика соҳасидаги коррупция можароси Зеленский мавқеини заифлатган, аммо ҳар қандай келишувни фақат президент эмас, бутун Украина жамияти маъқуллаши мумкин.
“Тинчлик режаси” ортида реал мақсад — Украина жамиятини синовдан ўтказиш
Арсений Яценюк бу ҳужжатни “Украинанинг аста-секин таслим бўлиш сценарийси” деб атади. Унинг таъкидлашича, ҳозир муҳокама қилинаётган бандлар август ойида Аляскадаги Путин–Трамп мулоқотида тилга олинган позицияларнинг айнан ўзи.
Ирина Герашченко эса бу режани ОАВга чиқариш Украина жамиятининг чарчоқ ва тайёрлик даражасини текширишга қаратилган психологиявий тест эканини таъкидлади.
Экспертлар: “Бу ҳали музокара эмас — музокара ҳақида гап”
Сиёсатшунос Александр Краевга кўра, АҚШ ҳозир Украинага босим ўтказишга тайёр эмас, чунки бундай қадам Европа билан муносабатларга зарба бўлади. Унинг фикрича, бу ҳужжатда энг асосий нуқсон — у аввал Трамп айтган оташкесимга олиб келмаслиги.
Украинанинг АҚШдаги собиқ элчиси Валерий Чалий ҳам ҳужжатни “Уиткофф–Дмитриев лойиҳаси, хўп-десанг ҳам амалга ошмайдиган вариант” деб баҳолади. Унга кўра, бу — келажакдаги реал музокаралар чегарасини белгилаш учун ташланган илк сигнал.
Россиянинг инфо-ҳужуми кучайган
Эксперт Валерий Пекар фикрича, бундай “тинчлик режалари”нинг оммага тарқатилиши Россиянинг Украина жамиятини ахборот ва руҳий босим остида заифлаштириш стратегиясининг бир қисми.
“Агар жамият ҳукумат ҳеч қачон қабул қилмайдиган шартларга имзо чекмаслигига ишонганида, бу қадар хавотир бўлмасди”, — дейди Пекар.
Хулоса: Асосий савол – музокара қаерда ва ким билан бўлади?
Европа иштирокисиз ҳеч қандай режа иш бермайди. Украина мағлубияти Трампга сиёсий плюс эмас — минус келтиради. Америка жамиятида Украинага ҳали ҳам кучли қўллаб-қувватлаш бор.
Шу боис ҳозирги босқич — реал музокара эмас, балки музокаралар учун майдонни синовдан ўтказиш жараёни.
“Zamin”ни Telegram'да ўқинг!
Меҳмон гуруҳидаги фойдаланувчилар ушбу мақолага изоҳ қолдира олмайди.
