Биз ҳаммамиз бир-бирига боғлиқ дунёда яшаймиз. Бир миллатнинг муаммоси иккинчисига таъсир қилади ва бугунги дунёда ёлғиз қолиш мумкин эмас. Шунингдек, биз одамлар ва жамоалар ички ва халқаро аҳамиятга молик масалалардан хабардор ва манфаатдор бўлган дунёда яшаяпмиз. Раҳбарлар ва сиёсатчиларнинг халқ билан ҳозиргидек фаол мулоқотини илгари ҳеч қачон кўрмаганмиз.
Бу, айниқса, барқарор ривожланиш ҳақида гап кетганда, ноёб имкониятларни тақдим этади. Бугунги кунда барқарор ривожланиш энди танлов эмас, балки стратегик заруриятдир. Халқлар энди дипломатия фақат геосиёсат бўла олмаслигини, балки билим ва ноу-хаулар билан, айниқса, чегаралардан ташқаридаги масалалар бўйича ўртоқлашиш орқали қўл чўзиши мумкинлигини англаб етдилар. "Васудхайва Кутумбакам"нинг охир-оқибат дунё ягона оилага айланишига қатъий ишонган Ҳиндистон барқарор ўсишга эътибор қаратган ҳолда баъзи муҳим ташаббусларни амалга ошириши ва уни халқ дипломатияси кучи билан бирлаштириши мумкин эди. Ҳиндистон иқлим адолати ва адолат ҳамда умумий, аммо табақалаштирилган масъулият ҳақида гапирганда, бу хабарни халқ дипломатияси, глобал форумлар, маданий тарғибот, рақамли платформалар ва ривожланиш бўйича ҳамкорлик орқали кучайтирди.
Биз одамлар ва жамоаларга шаффоф, ҳалол ва ҳақиқий мулоқот воситалари орқали мурожаат қилдик. 500 миллионга яқин одам ижтимоий тармоқлардан фойдаланадиган ва дунёдаги энг йирик демократия бўлган мамлакатда халқ дипломатияси олдинга силжишнинг ягона йўлидир.
Бироқ, бизнинг ёндашувимиз ҳеч қачон ичкарига қараш бўлмаган. Биз глобал жануб ва кенг дунё манфаати учун прагматик ташаббусларни бошлашга муваффақ бўлдик. Миссия LiFE (Атроф-муҳит учун турмуш тарзи), масалан, чиқиндиларни камайтириш, ресурсларни тежаш ва барқарор турмуш тарзини тарғиб қилиш учун оддий кундалик танловларни рағбатлантиради. У иқлим ўзгариши бўйича ҳаракатлар кўламини сиёсатдан тортиб, одамларнинг хатти-ҳаракатларигача кенгайтиради ва ҳар бир шахсни барчамиз учун муҳим бўлган манфаатдор томонларга айлантиради. Ғоя, албатта, эътиборли бўлиш ва иқлимга дўстона ҳаёт тарзини қабул қилишдир. Ҳиндистон иқлим ўзгариши ҳақида гапирганда асосий муаммони ҳал қилишимиз керак, шунинг учун онгли танлов муҳим, деб ҳисоблайди. Жамиятларнинг бу масалага эътибор қаратиш кўлами мисли кўрилмаган. Ченнай яқинидаги мактаб, Pathashaala PCL-KFI (Палар ўқув маркази, Кришнамурти Foundation Ҳиндистон) тўлиқ барқарор кампус бўлиб, сувни тежайди ва қуёш ва биогазда ишлайди. Яна бир мактаб Видяшилп Академияси, Елаҳанка ўз кампусида қоғозни қайта ишлаш бўлимини ташкил этди. Қоғоз мактаб ахборотномаси, ҳисоботлар ва бошқалар учун ишлатилади. Чиқиндисиз кампус модели бир нечта мактаб ва маҳаллаларда жорий этилмоқда. Бу нафақат яшил қадриятларни ўргатиш, балки улар билан яшашдир. Шунингдек, тўлиқ қуёш энергияси билан таъминланган бир нечта қишлоқлар мавжуд.
Кўпчилигингиз машҳур Solar Mamas лойиҳаси ҳақида ҳам хабардор бўлсангиз керак, у чекка қишлоқлардаги кўпинча саводсиз аёлларни қуёш муҳандислари бўлишга ўргатади. Индонезия, Танзания, Ботсвана, Мексика, Эквадор каби 90 та давлатдан хотин-қизлар ўқитилди.
Биз G20 саммитини ўтказганимизда бошқалар билан, хусусан, глобал жануб билан ҳамкорлик биз учун жуда муҳим эди. Биз "Глобал Жануб овози" саммитини ривожланаётган мамлакатларнинг иқлим, энергетика ва тараққиёт соҳасидаги устувор йўналишларини акс эттириш учун "Катта йигирматалик"да уларнинг овозини кучайтириш мақсадида ўтказдик. Биз иқлимга боғлиқ заифлик, тоза энергиядан фойдаланиш ва барқарор молиялаштириш масалаларини қатъий муҳокама қилдик.
Ҳозирги геосиёсий тортишувлар даврида ҳамкорликка бўлган эҳтиёж ҳеч қачон бунчалик катта бўлмаган. Бизга ва келажак авлодларимизга таъсир қиладиган масалалар устида биргаликда ишлаш ғояси биринчи ўринда туриши керак. Халқчил ёндашув ва инсонни сиёсат марказига қўйиш Ҳиндистоннинг бир қатор саъй-ҳаракатларини бошқармоқда.
Худди шундай, 2023 йил сентябрь ойида G20 саммитида Глобал биоёқилғи альянсини ишга туширганимизда, бизнинг саъй-ҳаракатларимиз G20 давлатлари, ривожланаётган мамлакатлар ва халқаро ташкилотларни технология соҳасидаги энг яхши амалиёт ва сиёсатларни алмашиш учун бирлаштириш эди.
Яна бир ташаббус - 120 мамлакатни бирлаштирган Халқаро қуёш альянси ҳақида айтиб ўтмоқчиман. Ғоя қуёш энергияси ва тоза энергияни ўзлаштиришни тарғиб қилиш ва технологияларни алмашиш, жамоавий фойдаланиш ва фойда олиш учун молиялаштириш ва тажриба алмашишдан иборат.
Табиий офатларни бошқариш бўйича биз Шри-Ланкадаги сўнгги циклонлар ва Мянмадаги зилзилада биринчи бўлиб ёрдам бердик. Шунингдек, Туркия ва Афғонистонда ҳам ёрдам кўрсатдик. Мен бу мисолларни, айниқса, глобал жануб мамлакатлари ўртасидаги ҳамкорлик Ҳиндистоннинг асосий ғояси бўлиб қолишини таъкидлаш учун келтирмоқдаман.
Ҳиндистон, шунингдек, БРИКС ва ШҲТ ҳамкор давлатлари билан инклюзив ўсиш, иқлимга чидамли ҳаракатлар ва яшил технологиялар соҳасида ҳамкорлик қилиб келмоқда. Бу ташаббуслар биз учун, келажак авлодларимиз учун муҳим.
Замонавий кун тартиби дунё аҳолисининг интилишларини ҳисобга олган ҳолда барча учун кун тартибига айланиши керак. Барча тенг иштирок этиши мумкин бўлган ушбу кун тартиби бизнинг халқ дипломатияси саъй-ҳаракатларимизга ва Барқарор ривожланиш мақсадлари баёнотига жуда мос келади. Олдинга силжиганимиз сари, Ҳиндистоннинг ривожланиш бўйича ҳамкорликка интилиши муҳим бўлиб қолаверади.
Худди шу тарзда, биз сунъий интеллект (СИ) ни ривожлантириш ва унинг инклюзив, шаффоф ва ҳисобдор бўлиши ҳақида гаплашдик. Биз 2026 йил февраль ойида Ҳиндистон-АИ Импаcт Суммитини ўтказмоқдамиз. Биз сунъий интеллект қандай қилиб ахлоқий масъулият ва жавобгарлик билан инклюзив ўсиш ва ижтимоий фаровонликни таъминлаши ҳақида самимий суҳбатлар ўтказмоқчимиз. Барча учун сунъий интеллект, ёшлар ва аёллар бошчилигидаги сунъий интеллект муаммолари кун тартибида биринчи ўринда туриши керак бўлган масалалардир.
Ишлаб чиқиш учун маълумотлар ҳам муҳим. Биз барқарор ривожланиш мақсадларига мос келадиган ривожланиш, соғлиқни сақлаш таълими ва шаҳар хизматларини яхшилаш учун маълумотлардан самарали фойдаландик. Олдинга силжир эканмиз, ҳамкорлик ва алмашинув Ҳиндистоннинг мақсад ва устувор йўналишларини белгилаб беради. Хотин-қизлар етакчилигидаги ўсиш бундан буён ҳам барча саъй-ҳаракатларимизнинг муҳим омили бўлиб қолади.
Ўзбекистон ҳам бу масалаларга жуда эътибор билан қараётганини кўриб турибмиз. У "яшил тараққиёт"ни мамлакатнинг барқарор ривожланиш стратегиясининг ажралмас қисми сифатида қабул қилди ва 2030 йилгача иссиқхона газлари чиқиндиларини 35 фоизга камайтириш, "Яшил макон" умуммиллий лойиҳасини амалга ошириш ва 2030 йилгача маиший чиқиндиларнинг 65 фоиздан ортиғини қайта ишлаш каби қатор ташаббусларни илгари сурди. Ушбу ташаббусларнинг барчаси Президент Шавкат Мирзиёевнинг узоқни кўра биладиган раҳбарлиги остида глобал иқлим муаммоларини ҳал қилишда чора-тадбирларни амалга ошириш, тажриба алмашиш ва халқаро ҳамжамият билан ҳамкорлик қилишга бўлган қатъий интилишдан далолат беради.
Самарқанд давлат университети ва Ҳиндистон технология институти, Roorkee каби академик доиралар ва университетлар аллақачон қишлоқ хўжалиги экинлари турлари, атроф-муҳит ва иқлимга чидамли деҳқончилик амалиётлари бўйича алмашинувларни бошлаганини кўриш қувонарли. Ёш тадбиркор аҳолиси, ўсиб бораётган иқтисодиёти ва барқарор амалиётларга содиқлиги билан жаҳон жанубидаги мамлакатлар сифатида Ҳиндистон ва Ўзбекистоннинг бу соҳадаги ҳамкорлиги минтақада ва ундан ташқарида яшил келажакни ривожлантиришнинг калити бўлади.
Ҳ.Э. Смита Пант хоним мақоласи
Ҳиндистоннинг Ўзбекистондаги элчиси
“Zamin”ни Telegram'да ўқинг!
Меҳмон гуруҳидаги фойдаланувчилар ушбу мақолага изоҳ қолдира олмайди.
