Tuproqda o‘ynagan bola kamroq kasal bo‘ladi — bu rostmi?

Zamonaviy ota-onalar farzandlarining tozalikka rioya qilishi va gigiyena qoidalariga qat’iy amal qilishi tarafdori. Asfaltda sayr qilish, dezinfeksiya qilingan o‘yinchoqlar, qo‘lni kuniga o‘n martalab yuvish kabi odatlar bolalarni turli bakteriyalardan himoya qilgandek tuyuladi. Ammo so‘nggi yillarda mutaxassislar aynan tuproq, qum va tabiat bilan bevosita aloqa bolalarning sog‘lig‘iga foydali bo‘lishi mumkinligini ta’kidlashmoqda.

Tuproqdagi mikroblar: zararlimi yoki foydalimi?
Ko‘pchilikka mikroblar faqat kasallik manbai sifatida tanish. Aslida esa tuproqdagi ko‘plab bakteriyalar inson organizmi uchun foydali bo‘lishi mumkin. Ayniqsa, “Mycobacterium vaccae” nomli foydali bakteriya psixologik holatni yaxshilash, immunitetni mustahkamlash va yallig‘lanishga qarshi kurashish xususiyatiga ega.

Bolalar tabiiy muhitda – masalan, bog‘da, dalada yoki hovlida tuproq bilan o‘ynaganda bu mikroorganizmlarni nafas yo‘li orqali yoki teri orqali organizmiga qabul qiladi. Bu esa ularning immun tizimiga “trening” berib, turli kasalliklarga qarshi kurashish qobiliyatini oshiradi.

“Gigiyena gipotezasi” nima deydi?
1990-yillarda ilgari surilgan “gigiyena gipotezasi” ga ko‘ra, bolalik davrida haddan tashqari toza muhitda o‘sish allergiyalar, astma va autoimmun kasalliklar xavfini oshiradi. Oddiy qilib aytganda, organizm mikroblarga qarshi “kurashishni o‘rganmasdan” ulg‘ayadi va natijada, o‘z tanasiga qarshi noto‘g‘ri reaksiya beruvchi immun tizimi shakllanadi.

Shu bois, ba’zi olimlar tabiiy muhit bilan aloqada bo‘lgan bolalarda astma va ekzema kabi muammolar kamroq uchrashini aytishmoqda.

Qanday qilib xavfsiz tarzda tuproq bilan o‘ynash mumkin?
Albatta, bu degani bola har qanday iflos joyda o‘ynashi kerak degani emas. Quyidagi tavsiyalar ota-onalarga yordam beradi:

Bog‘ va hovli tanlang: Kimyoviy o‘g‘it ishlatilmagan, toza muhitda o‘ynash ma’qul.

Yangi o‘rganayotgan chaqaloqlarni nazorat qiling: Ular tuproqni og‘izga solmasin.

Qo‘l yuvish odatini o‘rgating: O‘yin tugagach, qo‘lni sovunlab yuvish kerak.

Tirik hayvon najasiga e’tibor bering: Chorva hayvonlari yuradigan joylarda o‘ynashdan saqlaning.

Tuproq o‘yini qanday foyda keltiradi?

Immunitetni kuchaytiradi. Bolaning organizmi turli mikroblar bilan tanishadi va ularga qarshi tabiiy immun javob hosil qiladi.

Stressni kamaytiradi. Tabiat bilan aloqa qilish asab tizimini tinchlantiradi.

Ijodiy fikrlashni rag‘batlantiradi. Qumdan qal’a qurish, loyda tasvir chizish — bular barchasi bolaning fantaziyasini rivojlantiradi.

Harakat faoliyatini oshiradi. Tashqarida o‘ynash — yugurish, sakrash, qazish orqali bolani faol harakatga undaydi.

Ijtimoiy ko‘nikmalar shakllanadi. Guruhda birga o‘ynash, navbat kutish, kelishish — bularning barchasi bola shaxsiyatining ijtimoiy jihatlarini mustahkamlaydi. “Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!