So‘nggi yillarda O‘zbekistonda narkotik moddalar bilan bog‘liq jinoyatlar soni keskin o‘smoqda. Rasmiy ma’lumotlarga ko‘ra, oxirgi besh yil ichida bunday huquqbuzarliklar soni ikki baravarga, musodara qilingan sintetik moddalar miqdori esa o‘n baravarga oshgan. Bu haqda Narkotiklarni nazorat qilish milliy markazining katta inspektori Sarvar O‘rmonov ma’lum qildi.
Mutaxassisning aytishicha, 2024 yilning o‘zida 12 mingdan ortiq jinoiy ish qo‘zg‘atilgan — bu o‘tgan yilga nisbatan qariyb 25 foiz ko‘p. “Bunday o‘sish ortida nafaqat jinoiy tarmoqlar faolligining kuchayishi, balki savdo tizimining zamonaviylashgan shakllari ham bor. Endi narkotik moddalar messenjerlar va ijtimoiy tarmoqlar orqali tarqatilmoqda. Kuryerlar 'zakladka' joylarini koordinatalar orqali olishadi, pullar esa onlayn o‘tkaziladi. Bu tizim anonimlikni ta’minlab, huquqni muhofaza qiluvchi organlar uchun kuzatuvni yanada qiyinlashtiradi”, — dedi O‘rmonov.
Sintetik moddalar an’anaviylardan xavfliroq bo‘ldi
Ilgari asosiy tahdid opiatlar va an’anaviy moddalardan kelgan bo‘lsa, hozirda vaziyat keskin o‘zgargan. Mefedron, spays, A-PVP va boshqa sintetik moddalar tezda bozorni egallab bormoqda. Ular yashirin laboratoriyalarda arzon va tez ishlab chiqariladi, tashish oson va ta’siri ancha kuchli.
“Aynan shu omillar sabab sintetik moddalar an’anaviy opiatlar va kannabisni siqib chiqarmoqda. Ular nafaqat arzon, balki odamni tez qaramlikka olib keladi,” — deydi mutaxassis.
Internet orqali savdo — yangi narko bozor
Bugungi kunda narkotik moddalar savdosi ko‘p hollarda internet orqali amalga oshirilmoqda. Telegram, Instagram va boshqa messenjerlardagi yopiq kanallar orqali “pokupka” jarayoni to‘liq avtomatlashgan: xaridor pulni onlayn to‘laydi, kuryer “zakladka”ni belgilangan joyga qo‘yadi va foto hisobot jo‘natadi. Bu usul jinoyatchilar uchun xavfsiz, lekin davlat nazorati uchun juda qiyin tizim hisoblanadi.
Retseptsiz sotilayotgan dori vositalari — yangi tahdid
Shu bilan birga, faqat retsept asosida sotilishi kerak bo‘lgan ayrim dori vositalari — pregabalin, sibutramin va tropikamid — so‘nggi yillarda noqonuniy aylanmada keng tarqalgan. Bu moddalarning aksari internet orqali yoki nazoratsiz dorixonalarda sotilayotgani qayd etilmoqda.
Oxirgi uch yil ichida ushbu dori vositalari musodara qilingan holatlar soni bir necha barobarga oshgan. Mutaxassislar buni “yangi turdagi qaramlik epidemiyasi” deb atay boshlashgan.
Mutaxassislar nega xavotirda?
Ekspertlar ta’kidlamoqda: narkotiklar muammosi faqat jinoyatchilik emas, balki sog‘liqni saqlash va ijtimoiy xavfsizlik masalasidir. Sintetik moddalarning arzonligi va keng tarqalishi ularni yoshlar orasida ommalashtirmoqda. Bu esa jamiyat uchun uzoq muddatli oqibatlarga — sog‘lom avlod xavfsizligi va ruhiy barqarorlikning buzilishiga olib kelishi mumkin.
Huquqni muhofaza qiluvchi organlar bu yo‘nalishdagi kurashni kuchaytirmoqda. Lekin mutaxassislar fikricha, faqat jazo choralari bilan emas, balki ta’lim, profilaktika va jamoaviy ongni oshirish orqali ham muammoni bartaraf etish zarur.
Shunday qilib, O‘zbekistonda narkotiklarga qarshi kurash yangi bosqichga kirdi — lekin sintetik moddalarning tez tarqalishi bu yo‘ldagi asosiy sinov bo‘lib qolmoqda.
“Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!
