Жиддада Украина ва АҚШ делегациялари нималарни муҳокама қилади?

11 март куни Саудия Арабистонининг Жидда шаҳрида Украина ва АҚШ вакиллари ўртасида музокаралар бўлиб ўтади. Бу Киев ва Вашингтоннинг Оқ уйда Доналд Трамп ва Володимир Зеленский ўртасидаги тортишувдан кейинги биринчи расмий учрашуви бўлади. Ушбу музокараларда нималар муҳокама қилинади ва унинг иштирокчилари қандай натижани кутмоқда?

Душанба куни Володимир Зеленский Саудия Арабистонига валиаҳд шаҳзода Муҳаммад ибн Салмон билан учрашиш учун келди, бироқ у сешанба кунги музокараларда иштирок этмайди.

Зеленский Америка делегацияси билан учрашув натижаларига «ҳам тинчликни яқинлаштириш, ҳам Вашингтон томонидан қўллаб-қувватлаш нуқтайи назаридан» умид қилишини таъкидлади.

Украина делегацияси таркибидан президент офиси раҳбари Андрей Ермак ва унинг ўринбосари Павел Палиса, Украина ташқи ишлар вазири Андрей Сибига ва мудофаа вазири Рустем Умеров ўрин олган.

Америка томонидан учрашувда феврал ойида Ар-Риёдда Россия вакиллари билан учрашган делегатлар – АҚШ давлат котиби Марко Рубио, Доналд Трампнинг миллий хавфсизлик бўйича маслаҳатчиси Майк Уолц ва Яқин Шарқдаги махсус вакил Стив Уиткофф иштирок этади.

Музокараларда нималар муҳокама қилинади?

«Биз томондан конструктив кайфият бўлади ва умид қиламизки, зарур қарорлар ва қадамларни муҳокама қилиш ва келишиш мумкин бўлади. Украина биринчи сонияданоқ тинчликка интилмоқда. Столда мутлақо ҳаётий таклифлар бор. Асосийси – тез ва самарали ҳаракат қилиш», – деди Зеленский ўтган шанба куни.

Стив Уиткофф ўтган ҳафта Саудия Арабистонидаги музокараларда можарони ҳал қилиш бўйича келишув асослари ва Россия билан эҳтимолий сулҳ муҳокама қилинишини айтган эди.

Reuters агентлиги икки америкалик расмийга таяниб ёзишича, АҚШ Саудия Арабистонида Украина делегацияси билан музокаралар чоғида Киев урушни тўхтатиш учун Россияга ён беришга тайёрми ёки йўқлигини аниқлашни режалаштирмоқда.

АҚШ делегацияси, шунингдек, Оқ уйдаги тортишувдан кейин «украинлар Доналд Трамп маъмурияти билан муносабатларни яхшилашга жиддий тайёрлиги белгиларини кузатади», дейди агентлик суҳбатдошларидан бири.

«Бир вақтнинг ўзида „мен тинчлик истайман“ ва „муроса қилишдан бош тортаман“ деб бўлмайди», – деган Reuters’га америкалик мулозимлардан бири.

«Биз украинлар шунчаки тинчликдан эмас, балки ҳақиқий тинчликдан манфаатдорми ёки йўқлигини кўрмоқчимиз, – деган яна бир манба. – Агар уларни фақат 2014 ёки 2022 йил чегаралари қизиқтирса, бу нимадандир дарак беради».

АҚШ давлат котиби Марко Рубио Жиддага учишдан олдин журналистлар билан мулоқотда унинг делегацияси маслаҳатлашувлар чоғида Киев тинчлик учун қандай ён беришга тайёрлигини тушунишга ҳаракат қилишини тасдиқлади.

У иккала томон ҳам ҳудудий жиҳатдан ён беришига тўғри келиши ҳақидаги гапни такрорлади.

«Мен улар нима қилиши кераклиги ёки қилиши шартлиги ҳақида ҳеч қандай шарт қўймоқчи эмасман. Биз улар қанчалик узоққа боришга тайёрлигини эшитмоқчимиз ва буни россияликлар истаётган нарсалар билан таққосламоқчимиз, кейин эса бир-биримиздан қанчалик масофада эканимизни кўрмоқчимиз», – дейди Рубио.

У Украинада ўт очишни тўхтатиш истиқболларига ҳам изоҳ бериб, Украинанинг ҳавода ва денгизда сулҳ тузиш таклифини олқишлади. «Мен бу етарли демаяпман, лекин можарога барҳам бериш учун шундай ён бериш керак», – дейди у.

АҚШ Давлат департаменти раҳбарининг қўшимча қилишича, томонлар можаронинг ҳарбий ечими йўқлигини ва уни фақат дипломатик йўл билан ҳал қилиш мумкинлигини тушунишлари керак.

^{Душанба куни Зеленский Саудияга келди. У Америка делегацияси билан музокараларда иштирок этишни режалаштирмаган.}
Financial Times газетаси Украина АҚШ билан музокараларда Россия билан ўт очишни қисман тўхтатишни таклиф қилиши мумкинлиги ҳақида ёзганди. Нашр манбаларига кўра, бу дронлар ва узоқ масофали ракеталар билан зарба беришни тақиқлашни, шунингдек, Қора денгизда ҳарбий ҳаракатлардан воз кечишни назарда тутади.

AFP агентлиги ҳам музокараларда Киев ҳаво ва денгизда ўт очишни тўхтатишни таклиф қилишини айтган Украина расмийсидан иқтибос келтирган, ушбу манба бундай сулҳни «осон ўрнатиш ва назорат қилиш мумкин»лигини таъкидлаган.

Украина музокаралар Вашингтонни разведка маълумотлари алмашинуви ва қурол-яроғ етказиб беришни тўхтатиш тўғрисидаги қарорини бекор қилишга ундашига умид қилмоқда, деб ёзади нашр.

Марко Рубио, шунингдек, Саудия Арабистонидаги учрашув натижалари Украинага ҳарбий ёрдамни қайта тиклаш учун муҳим аҳамиятга эга бўлишини айтди.

«Ўйлайманки, агар биз йиғилишни яхши натижа билан якунласак ва президентга ҳисобот бера олсак, ўйлайманки, [ёрдам кўрсатишда] пауза бўйича қарорлар қабул қилинади», – дея давлат котибининг сўзларини келтиради CNN.

Аввалроқ Украина президенти Володимир Зеленский босқичма-босқич сулҳ тузиш бўйича ўз таклифларини эълон қилганди, унинг сўзларига кўра, бу узоқ муддатли тинчлик йўлидаги биринчи қадам бўлиши мумкин.

«Биринчи босқичлар асирларни озод қилиш, ҳавода зудлик билан сулҳ тузиш бўлиши мумкин: ракеталар, узоқ масофага учувчи дронлар, энергетика ва бошқа фуқаролик инфратузилмасини бомбардимон қилишни тақиқлаш ва агар Россия ҳам шундай қилса, денгизда зудлик билан сулҳ тузиш», – деди у 4 март куни.

Бундан ташқари, ОАВ маълумотларига кўра, Украина томони фойдали қазилмаларни қазиб олиш бўйича келишувни имзолашга тайёрлигини билдириши мумкин. Ушбу ҳужжат имзоланиши Оқ уйдаги тортишувдан кейин барбод бўлганди.

Трампнинг махсус вакили Стив Уиткофф Fox News телеканали саволига жавоб бераркан, келишув шу ҳафта бўлиб ўтадиган учрашувларда имзоланиши мумкинлигига умид билдирган. Володимир Зеленский аввалроқ ҳам ҳужжатни имзолашга тайёрлигини айтганди.

Уиткоффнинг сўзларига кўра, Саудия Арабистонида муҳокама қилинадиган масалалар орасида — украинлар учун «хавфсизлик протоколлари» ҳам бор.

Шунингдек, у АҚШ «украинларга қандайдир мудофаа мақсадларида зарур бўлган» разведка маълумотларини узатишни тўхтатмаганини айтди.

Доналд Трамп бир кун аввал АҚШ Киев билан разведка маълумотлари алмашинуви «деярли тиклангани»ни айтганди.

Россиядагилар нима деяпти?

Ҳавода устунликка эга бўлган ва Украина ҳудудига доимий равишда дрон ва ракеталар билан кенг кўламли зарбалар бериб келаётган Россия томони аввалроқ вақтинчалик сулҳ ғоясини рад этиб, бу фақат вақтдан ютишга уриниш эканини айтганди.

«Бизга қандайдир паузалар, вақтинчалик танаффуслар, душман қайта қуролланиш учун олмоқчи бўлган сулҳ эмас, балки ҳақиқатан ҳам барқарор тинчлик керак. Ҳуқуқий жиҳатдан мажбурий бўлган келишувлар ва механизмлар керак», – деганди март ойи бошида Россия ТИВ расмий вакили Мария Захарова.

Москвадагилар таъкидлашича, Россия ва АҚШ ўртасидаги музокаралар бу ҳафтага режалаштирилмаган.

Шу билан бирга, Bloomberg аноним хабардор манбаларига таяниб хабар беришича, Трампнинг Яқин Шарқ бўйича махсус вакили Стив Уиткофф бир ҳафта ичида Россия президенти Владимир Путин билан музокаралар ўтказиш учун Москвага боради.

Аввалроқ CNN телекомпанияси ҳам Доналд Трамп маъмурияти вакиллари жорий ҳафтада нафақат украиналик, балки россиялик расмийлар билан ҳам учрашувлар ўтказишини хабар қилганди.

Доналд Трамп эса Саудия Арабистонида «турли музокаралар» ўтказилиши ва уларнинг якунлари бўйича Украина можаросини ҳал қилиш масаласида «катта силжиш»га умид қилаётганини билдирганди.

Саудия Арабистонида Россия-АҚШ музокараларининг биринчи раунди 18 феврал куни бўлиб ўтди. Уларда Россия томонидан Россия ТИВ раҳбари Сергей Лавров, президент ёрдамчиси Юрий Ушаков ва Россия тўғридан тўғри инвестициялар жамғармаси (РФПИ) бош директори Кирилл Дмитриев иштирок этди. Америка делегацияси таркибида Марко Рубио, Майк Уолц ва Стив Уиткофф бор эди.

Зеленский ўшанда Украина Киев иштирокисиз ҳеч қандай келишувни қабул қилмаслигини маълум қилганди.

Таҳлил: Ўт очишни тўхтатиш ва тинчлик келишуви ўртасида катта жарлик бор
BBC’нинг хавфсизлик масалалари бўйича мухбири Фрэнк Гарднер:

Бу ҳафта кўп нарса АҚШ ва Украинанинг юқори мартабали вакиллари ўртасидаги музокараларда ўт очишни тўхтатиш бўйича «доиравий» келишув тузиш истиқболига боғлиқ.

Бу нисбатан енгил қисм.

Президент Зеленский Трампни ғазаблантирганидан сўнг, яқинда уруш тугашига ҳали анча борлиги ҳақидаги баёнотидан воз кечишга мажбур бўлди.

Бунинг ўрнига у қўлидан келганини қилмоқда, тинчлик истаётганини айтмоқда, чунки Украина Вашингтон ҳарбий ва разведка ёрдамини тиклашига ўта муҳтож. Унинг фикрича, бу Россиянинг кейинги ҳужумкор ҳаракатларининг олдини олишда муҳим аҳамиятга эга.

Лекин кейин мураккаб қисм бошланади.

Россия ва Украина якуний тинчлик келишуви доирасида нимага рози бўлиши масаласида ҳали ҳам бир-биридан жуда узоқда.

Маълум бўлмоқдаки, Москва кенг кўламли уруш бошланганидан бери ўзининг дастлабки талабларини сезиларли даражада юмшатмаган.

Улар ҳамон Киев Россия қисман ишғол этган барча тўрт областидан, жумладан, ҳозир Украина назоратида қолаётган ҳудудлардан ҳам бутунлай воз кечишини кутмоқда.

Улар ҳамон Украинанинг НАТО ёки Европа Иттифоқига қўшилишига доимий вето қўйилишини кутмоқда ва Киевда келишувчан, россияпараст ҳукумат бўлишини хоҳламоқда.

Бошқача айтганда, Москва Киевдан капитуляции кутмоқда. “Замин” янгиликларини “Telegram”да кузатиб боринг