Украинадаги хитойлик асирлар. Бу ҳақда ҳозиргача нималар маълум?

^{Фото: Украина хавфсизлик хизмати}
Украина президенти Володимир Зеленский 8 апрел куни Донецк областида украиналик ҳарбийлар Хитойнинг Россия армияси томонида жанг қилган икки нафар фуқаросини асирга олганини маълум қилди. У Украина ташқи ишлар вазирлигига «дарҳол Пекин билан боғланиб, Хитой бунга қандай муносабат билдирмоқчи эканини аниқлаш»ни топширди.

«Босқинчилар бўлинмаларида Хитойнинг бундай фуқаролари сони иккитадан анча кўп экани ҳақида маълумотлар бор. Ҳозир барча фактларни аниқлаяпмиз. Разведка, УХХ, Қуролли кучларнинг тегишли бўлинмалари ишламоқда», – деб ёзган Зеленский.

Зеленский брифингда украин ҳарбийлари хитойлик олти ҳарбий билан жангга киришгани ва улардан икки нафарини асир олганини айтган.

Президентнинг сўзларига кўра, асирларнинг ёнида шахсини тасдиқловчи ҳужжатлари ва банк карталари бўлган.

Зеленский маҳбуслардан бири акс этган видеони эълон қилган. Унда қўли кишанланган хитойлик асирлардан бири хитой тилида гапираётгани ва яқинда бўлиб ўтган жангни тасвирлаётгани акс этган: у имо-ишоралар билан осмонда дронлар учиб юрганини кўрсатади ва ўқ овозига тақлид қилади.

У ташқи ишлар вазирига «дарҳол Пекин билан боғланиш» ва Хитойнинг реакциясини олишни топширди.

Ҳозирда асирлар Украина хавфсизлик хизмати томонидан ҳибсга олинган.

Хитой Ташқи ишлар вазирлиги вакили Лин Сзян 9 апрел куни расмий Пекин «маълумотларни Украина томони билан солиштираётгани»ни айтди. «Шуни таъкидлашни истардимки, Хитой ҳукумати ҳар доим Хитой фуқароларини можаро зоналаридан узоқроқда бўлишга, қуролли можарода иштирок этишнинг ҳар қандай шаклидан қочишга, хусусан, ҳарбий операцияларда иштирок этишдан қочишга чақиради», – деди Лин Сзян. Шунингдек, у Хитой фуқаролари урушда иштирок этаётгани ҳақидаги даъво «ҳеч қандай асосга эга эмаслигини айтди», деб ёзади ТАСС агентлиги.

Кейинги куни, 10 апрелда Хитой Ташқи ишлар вазирлиги расмийси «Хитой тегишли томонларга масъулиятсиз баёнотлар беришдан кўра, ХХРнинг [Россия-Украина урушидаги] ролини тўғри ва аниқ тушунишни маслаҳат бериши»ни айтди (иқтибос ТАССники).

Россия президенти матбуот котиби Дмитрий Песков 9 апрел куни Хитой фуқаролари Украинада асирга олингани ҳақидаги хабарлар юзасидан изоҳ беришни истамади. 10 апрелда эса Песков Зеленский Россия Хитойни Россия-Украина урушига тортаётганини айтганида «ноҳақ бўлгани»ни айтди. «Ундай эмас. Хитой вазмин позицияда, Хитой – бизнинг стратегик ҳамкоримиз, дўстимиз, ўртоғимиз ва Хитой ҳар доим жуда ва жуда вазмин позицияда бўлган», – деди Песков журналистлар учун ўтказилган брифингда (иқтибос «Интерфакс»дан).

«Реакция кўрсатилиши керак»

Украина президентининг сўзларига кўра, Пекиннинг Россия-Украина урушига алоқадорлиги ҳақидаги далиллар – «Путин урушни тугатишдан бошқа ҳамма нарсани қилмоқчи экани ҳақида аниқ сигнал. У бундан кейин қандай жанг қилиш [йўлларини] излаяпти».

У бунга реакция кўрсатишга чақирган.

«У жанг қилишни давом эттириш йўлларини изламоқда. Бунга албатта реакция керак. Қўшма Штатлар, Европа ва дунёда тинчлик бўлишини истаган барчанинг реакцияси», – деди Украина президенти.

Хитой фуқаролари Украина асирлигига тушгани ҳақидаги дастлабки хабарлардан сўнг, Хитойнинг Украинадаги муваққат ишлар вакили «бу фактни қоралаш ва тушунтириш талаб қилиш учун» мамлакат Ташқи ишлар вазирлигига чақирилди, деган Украина ташқи ишлар вазири Андрей Сибига. «Украинага босқинда Россия армияси сафида жанг қилаётган Хитой фуқаролари Хитойнинг тинчлик позициясини шубҳа остига қўймоқда ва Пекиннинг БМТ Хавфсизлик Кенгашининг масъул доимий аъзоси сифатидаги ишончига путур етказмоқда», – деган Сибига. Хитой элчисининг Украина Ташқи ишлар вазирлигига ташрифи натижалари ҳақида хабар берилмаган.

АҚШ Давлат департаменти расмий вакили Тамми Брюс Вашингтон Хитойнинг асирга олинган фуқаролари ҳақидаги хабарлардан хавотирда эканини маълум қилди. Унинг қўшимча қилишича, Хитойнинг ҳаракатлари Россияга Украинадаги урушни давом эттириш имконини беради, чунки бу давлат Москвага зарур бўлган икки мақсадли товарларнинг қарийб 80 фоизини етказиб беради.

Хитой расмий равишда Россия-Украина уруши масаласида бетарафлигини айтиб келади, босқин бошланганидан буён Москва билан яқин алоқаларни сақлаб қолган ва Ғарбнинг Россияга қарши санкцияларига қўшилмаган.

Қўлга тушганлар ҳақида нималар маълум?

Дастлаб асирликдаги хитойликларнинг шахси, улар фронтга қандай қилиб келиб қолгани ҳақида маълумотлар йўқ эди. Лекин Ғарбдаги расмийлар хитойлик ҳарбийлар ҳукумат изни билан Украина фронтига юборилаётгани ҳақида ишончли далиллар йўқлигини таъкидлади.

Кейинроқ AFP украиналик расмийлардан бирига асосланиб, Хитойнинг асирликдаги фуқаролари Пекин томонидан урушга юборилмагани, улар ўз ташаббуси билан шартнома имзолаб, Россия армияси сафига ёзилганини хабар қилди.

Le Monde газетаси эса аввалроқ хитойликларнинг Douyin иловасида эгалари Россия армияси сафида хизмат қилаётганини билдирган 40 дан ортиқ аккаунтни аниқлаганди.

Володимир Зеленский асирга олинган хитойликлар ҳақидаги биринчи баёнотида Россия қуролли кучлари бўлинмаларидаги хитойликлар сони «иккитадан анча кўплиги» ҳақида маълумотлар борлигини айтганди. 9 апрел куни журналистлар билан мулоқот чоғида Зеленский аниқлик киритиб, Россия армияси таркибида Хитойнинг камида 155 нафар фуқароси жанг қилаётганини билдирди. «„Хитойликлар“ масаласи жиддий. Хитойнинг Украина ҳудудида украиналикларга қарши жанг қилаётган, паспорт маълумотлари мавжуд 155 нафар фуқароси бор. Биз маълумот тўплаяпмиз, улар бундан ҳам кўпроқ деб ўйлаяпмиз», – деди Украина президенти.

«Улар Украина ҳудудида жанг қилмоқда. Миграция карталарини, шунингдек, „Мир“ тўлов тизимининг картасини олишади, унга мос равишда пул олишади», – дея қўшимча қилди Зеленский.

Украина президенти Киев Хитойнинг асирликдаги фуқароларини асирликдаги украин ҳарбийларига алмаштиришга тайёрлигини маълум қилди, деб ёзади Reuters.

Украина хавфсизлик хизмати (УХХ) Хитой фуқароларидан бири Тарасовка аҳоли пункти яқинида, иккинчиси – Белогоровка яқинида қўлга олинганини маълум қилди (идора қайси бу қишлоқлар қайси ҳудудда жойлашганига аниқлик киритмаган). УХХ асирларда ҳарбий ҳаракатлар вақтида олинган жароҳатлар йўқлигини маълум қилди. Асирлар сўроқ қилиш учун Киевга олиб кетилган, терговчилар улар билан таржимонлар орқали мулоқот қилмоқда. «Иккала хорижликнинг сўзларига кўра, улар илк жанговар топшириқдаёқ украиналик ҳарбийлар қўлига асир тушган», – дейилади УХХ хабарида.

^{Чан Женбо}
Украина хавфсизлик хизмати ўз сайтида асирга олинган хитойликларнинг фотосуратларини, шунингдек, уларнинг ҳужжатларини эълон қилди. Паспортларда уларнинг исмлари кўрсатилган – булар 1998 йилда туғилган Чан Женбо ва 1991 йилда туғилган Ван Гуанжун.

^{Асирларнинг паспортлари}
УХХ хабаридан маълум бўлишича, Чан Женбо сўроқ пайтида 2024 йил декабр ойида гўёки сайёҳлик мақсадида Россияга келганини, шундан сўнг шартнома имзолаш учун ариза топширганини айтган. Ўзининг айтишича, у интернетдаги ҳарбий хизматга чорлов ва икки миллион рубл тўлаш ҳақидаги эълонга қизиқиш билдирганидан кейин урушга келиб қолган.

^{Ван Гуанжун}
Ўз навбатида, Ван Гуанжун терговчиларга Россия вакиллари уни Хитойда ёллаганини, шундан сўнг 2025 йил феврал ойида Москвага келиб, Россия мудофаа вазирлиги билан шартнома имзолаганини айтган.

Украина хавфсизлик хизмати уруш қонунлари ва урф-одатларини бузиш моддаси (Украина Жиноят кодексининг 438-моддаси) бўйича жиноий иш қўзғатилганини маълум қилди.

Асирга олинган икки хитойликлардан бири ўз ватанида воситачига Россия армиясига кириш имконияти учун 300 минг рубл тўлаганини айтди, деб хабар берган «Украинская правда»га «Луҳанск» тезкор-тактик гуруҳи вакиллари. Украина ҳарбийлари таъкидлашича, хитойлик «ЛХР»да Хитой фуқароларидан тузилган гуруҳ таркибида ҳарбий тайёргарликдан ўтган. Тайёргарлик асосий ҳарбий кўникмаларни ўз ичига олган ва таржимонсиз ўтказилган – мулоқот учун имо-ишоралар ва мобил таржимондан фойдаланилган.

Асир украин ҳарбийларига ҳарбий бўлишни ва Россия фуқаролигини олишни хоҳлаганини айтган. Унинг гуруҳидагиларнинг айримлари Хитойда қонун билан боғлиқ муаммоларга дуч келишган. Асирнинг таъкидлашича, унинг оиласи Россияга бормоқчи эканини билган, бироқ у расман сайёҳ сифатида мамлакатга кирган, дея қўшимча қилди «Луҳанск» тезкор-тактик гуруҳи ҳарбийлари.

Украина президенти офиси раҳбари Андрей Ермак Италиянинг Corriere della sera газетасига берган интервюсида содир бўлган воқеага изоҳ бериб, Хитой Россия-Украина урушида ҳар доим нейтрал позицияда бўлганини таъкидлади. Журналистнинг Хитой ҳарбийларининг урушдаги иштирокини Украина қуролли кучлари томонида чет эллик кўнгиллилар ва ёлланма аскарлар жанг қилаётгани билан таққослаш мумкинми, деган саволига Ермак шундай жавоб берди: «Йўқ, чунки Хитой ҳар доим бизга бетараф эканини айтган. Кўнгиллиларимиз сиз каби бизни қўллаб-қувватлаётган давлатлардан келишади. Пекин бизга тушунтириш бериши керак». Ермакнинг қўшимча қилишича, «фронтнинг бир нечта участкалари»да «ўнлаб» хитойлик ҳарбийлар жанг қилмоқда.

Шимолий кореялик асирлар

Жорий йилнинг 11 январ куни Зеленский Украина ҳарбийлари Россиянинг Курск областида Шимолий Кореядан бўлган икки ярадор аскарни асирга олганини маълум қилганди.

^{Асирлардан бири Россияга урушга эмас, балки машғулот учун кетяпман деб ўйлаганини айтган.
Фото: Telegram / V_Zelenskiy_official}
Президент Россия ва Шимолий Корея аскарлари гўёки «Украинага қарши урушда Шимолий Кореянинг иштирокига оид ҳар қандай далилни йўқ қилиш учун» яраланган шимолий кореяликларни ўлдираётганини айтганди.

УХХнинг таъкидлашича, асирларни қўлга олиш вақтида ҳарбийлардан бирининг ёнидан Тува Республикасида рўйхатдан ўтган бошқа шахсга берилган Россия ҳарбий билети топилган. Иккинчисининг ёнида умуман ҳужжатлари йўқ эди.

Сўроқ пайтида Россия ҳарбий билетига эга бўлган ҳарбий унга ҳужжатни 2024 йилнинг кузида Россияда беришганини айтади.

Унинг сўзларига кўра, ўша пайтда Шимолий Кореянинг баъзи жанговар бўлинмалари Россия қўшинлари билан бир ҳафталик қўшма машғулот ўтказган.

«Асирлар, кенг кўламли босқин бошида россиялик ҳарбийлар билан бўлгани каби, гўёки Украинага қарши урушга эмас, машғулотларга кетаяпман деб ўйлаганини таъкидламоқда», - дейилганди УХХ хабарида.

Украина разведкаси маълумотига кўра, улардан бири 2005 йилда туғилган ва Шимолий Корея армиясида 2021 йилдан буён ўқчи сифатида хизмат қилган.

Ундан олдинроқ, 2024 йил 27 декабрида, Жанубий Корея разведкаси украин ҳарбийлари Россия томонида туриб Украинага қарши ҳарбий ҳаракатларда иштирок этган шимолий кореялик аскарни асир олгани, аммо у кейинроқ жароҳатлардан вафот этганини хабар қилганди.

Шимолий Кореядан келган аскарлар асосан ўтган йил авгусида Украина ҳарбийлари бир қисмини эгаллаб олган Курск областида жанг қилган. Аммо медиада вақти-вақти билан улар катта йўқотишлар туфайли Украина фронтидан олиб кетилгани ҳақида хабарлар чиқиб турган.

Россия Украина билан урушда КХДРдан келган ҳарбий хизматчилар иштирок этаётганини расман тасдиқламаган, аммо рад ҳам этмаган.

Манба: Kun.uz «Замин»ни Telegram’да ўқинг!