Смартфон ҳаётингизни назорат қилмасин: нейробиологдан фойдаланиш учун муҳим чекловлар

Рақамли дунёда яшар эканмиз, смартфонлар ҳаётимизнинг ажралмас қисмига айланиб улгурди. Аммо бу қурилмаларнинг ортиқча ишлатилиши соғлиқ ва руҳиятга салбий таъсир кўрсатиши мумкин. Австралиялик таниқли нейробиолог Ти Жей Пауер айнан шу масалада жамоатчиликка муҳим огоҳлантириш билан чиқди. Унинг таъкидлашича, смартфондан кунлик фойдаланиш муддати уч соатдан ошмаслиги лозим.

HuffPost нашрига берган интервьюсида миядаги дофамин моддаси орқали электрон қурилмаларнинг инсонга қандай таъсир кўрсатишини тушунтирди. Дофамин — мияда “завқ ва мотивация” учун жавобгар бўлган кимёвий модда бўлиб, смартфондан фойдаланган ҳар бир лаҳзада унинг даражаси ошади.

— Хабарнома келганда, лента юрганда ёки онлайн ўйин ўйнаганда, мияда дофамин ишлаб чиқарилади. Бу қисқа муддатли қониқиш ҳиссини беради, бироқ доимий равишда қайтарилса, бу жараён миянинг табиий тартибга солиш тизимини издан чиқариши мумкин, — дейди Пауер.

Унинг фикрига кўра, бу ҳолат болалар ва ўсмирларда айниқса оғир оқибатларга олиб келади. Уларда ўзини англаш, мулоқот кўникмалари ва билим ўзлаштириш қобилияти пасайиши мумкин. Ёшлар руҳий беқарорликка дуч келишади, катталар эса диққатсизлик, асабийлик ва ҳаёт сифатининг пасайиши каби муаммоларни бошдан кечиришади.

Кўрсаткич эмас, таъсир муҳим
Нейробиолог кунлик “соат лимити”ни шахсан 3 соатдан ошмасликка ҳаракат қилишини айтиб ўтди. Бироқ у бу чеклов ҳаммага бирдек мос тушмаслигини, асосий эътибор экранда ўтказилган вақт эмас, смартфон ҳаёт сифатига қандай таъсир кўрсатаётганига қаратилиши кераклигини таъкидлайди.

— Агар смартфон кун давомида сиздан энергияни сўриб, ишга, ўқишга ёки жонли мулоқотга тўсқинлик қилаётган бўлса — бу етарли сабаб. Ҳар ким ўз хатти-ҳаракатини қайта кўриб чиқиши керак, — дейди у.

Ти Жей Пауернинг тавсиялари орқали аниқ тушунилади: смартфон фойдаланиш одатларини назорат қилиш, соғлом ҳаёт учун зарур омилга айланган. Буни нафақат болалар, балки катталар ҳам яхши англаб етиши керак. Ахир рақамли технологиялардан фойда кўриш учун, уларни тўғри бошқара билиш талаб этилади.