Yevropa Ittifoqi Isroilga nisbatan qat’iy chora tayyorlayaptimi?

G‘azodagi inson huquqlari bilan bog‘liq jiddiy vaziyat tufayli Yevropa Ittifoqi Isroilga nisbatan keskin bayonotlar bermoqda. Bryusseldagi navbatdagi YEI sammiti yakunida bir qator yuqori martabali rasmiylar, jumladan, Yevropa Ittifoqi Kengashi raisi Antoniu Koshta va Yevropa Komissiyasi rahbari Ursula fon der Lyayen o‘z munosabatlarini bildirishdi.

Koshta nima dedi va nimaga chaqirmoqda?
Antoniu Koshta G‘azodagi gumanitar vaziyatni keskin tanqid qilib, bu holatni inkor etish yoki ko‘z yumish mumkin emasligini aytdi. Uning so‘zlariga ko‘ra, Isroil Yevropa Ittifoqi bilan tuzilgan Assotsiatsiya shartnomasining 2-moddasi — inson huquqlari va xalqaro huquq normalariga rioya qilish talablarini buzayotgani aniqlangan.

Bu modda nimani nazarda tutadi?
Assotsiatsiya shartnomasining 2-moddasi YEI bilan har qanday strategik hamkorlik inson huquqlari, tinchlik, xalqaro qonun va adolatga tayangan holda amalga oshishi lozimligini belgilaydi. Koshta esa Isroil bu talablarni “ochiqdan-ochiq” buzmoqda, deb baho berdi.

Qanday yechim yoki qaror kutilayapti?
Koshta YEI tashqi siyosat rahbari Kaya Kallasga 15 iyul kuni o‘tadigan Yevropa tashqi ishlar vazirlari yig‘ilishi uchun Isroilga nisbatan choralar rejasini tayyorlashni topshirdi. Ya’ni YEI iyul oyida muayyan rasmiy pozitsiya qabul qilishi mumkin.

Isroilga qanday talablar qo‘yilmoqda?
Yevropa Ittifoqi bir nechta aniq shartlarni ilgari surmoqda:

• G‘azodagi o‘t ochishni to‘xtatish va harbiy harakatlarga chek qo‘yish;
  
• Insonparvarlik yordamlarining G‘azoga bemalol kirishiga sharoit yaratish;
  
• BMTning inson huquqlari normalariga to‘liq amal qilish;
  
• Bosib olingan Falastin hududlarida noqonuniy turar-joy qurilishini darhol to‘xtatish.
  

Isroil bu bayonotlarga qanday javob bermoqda?
Ayni damda Isroil rasmiylarining javobi yoki munosabati e’lon qilinmagan. Biroq Yevropa Ittifoqi bilan muloqotni davom ettirish niyati ta’kidlangan.

Nima bo‘ladi endi, nega bu masala muhim?
Yevropa Ittifoqi Isroil uchun strategik hamkor hisoblanadi. Agar YEI rasman kelishuvni qayta ko‘rib chiqsa yoki sanksiyalar kiritsa, bu Isroilning siyosiy va iqtisodiy munosabatlariga katta ta’sir ko‘rsatishi mumkin. “Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!