So'nggi ikki yil ichida Mustaqil Davlatlar Hamdo'stligi (MDH) moliyaviy maydonda keskin burilish yasadi. 2025 yil oxirida e'lon qilingan rasmiy ma'lumotlarga ko'ra, a'zo davlatlar o'zaro savdo hisob-kitoblarida uchinchi davlatlar valyutalarini amalda chetga surdi: 2024–2025 yillarda to'lovlarning 96 foizi bevosita milliy pul birliklarida amalga oshirilgan. Bu haqda upl.uz xabar beradi.
Jarayon yakuniga yetganini MDH bosh kotibi Sergey Lebedev ma'lum qildi. Uning ta'kidlashicha, global zaxira valyutalaridan voz kechib, suveren to'lov vositalariga o'tish barqaror trendga aylangan. Shunga yaqin ko'rsatkich Yevroosiyo iqtisodiy ittifoqida ham kuzatilmoqda — u yerda milliy valyutadagi hisob-kitoblar ulushi 93 foizga yetgan. Lebedev buni mintaqa iqtisodiyotida dedollarlashtirish ortga qaytmas jarayon ekaniga dalil sifatida baholadi.
To'g'ridan-to'g'ri hisob-kitoblarga o'tishdagi asosiy turtki iqtisodiy xavfsizlik masalalari bo'ldi. Hamdo'stlik ijroiya qo'mitasi qayd etishicha, hozirgi geopolitik sharoitda an'anaviy jahon valyutalaridan foydalanish haddan tashqari xatarli: tranzaksiyalar bloklanishi yoki aktivlar muzlatilishi ehtimoli saqlanib qolmoqda. Milliy valyutalarga o'tish esa kapital harakatini uzluksiz ta'minlaydigan nisbatan mustaqil tizimni shakllantirdi.
Moliyaviy suverenlashuv real sektor faollashuvi fonida kechmoqda. Statistik idoralarning hisob-kitobiga ko'ra, so'nggi to'rt yilda MDH ichidagi tovar ayirboshlash hajmi 18 foizga o'sgan. 2024 yil yakunlariga kelib, Hamdo'stlik mamlakatlarining jami yalpi ichki mahsuloti ham 4,5 foizga ko'tarilgan.
Hozirgi natijalarning poydevori esa ancha oldin qo'yilgan. Bosh kotib Erkin savdo hududi to'g'risidagi shartnoma muhim rol o'ynaganini eslatdi: taxminan 15 yil avval imzolangan hujjat aksariyat tovar guruhlari bo'yicha bojxona bojlari bekor qilinishiga yo'l ochgan. Tarif va notarif to'siqlar kamaygani sabab biznes uchun milliy valyutalarda hisob-kitob qilish konvertatsiya va transchegaraviy o'tkazmalar xarajatini qisqartiradigan mantiqiy qadamga aylangan.
Eslatib o'tamiz, MDH davlatlari o'rtasida To'lov ittifoqini yaratish bo'yicha ilk kelishuv 1994 yil oktyabrida imzolangan. Biroq dollardagi kross-kursni chetlab o'tib, milliy valyutalarda ommaviy hisob-kitob qiladigan infratuzilma to'liq ishlay boshlashi va ustunlikka erishishi 30 yil o'tib — 2024 yilga kelib ro'y berdi.
“Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!
Mehmon guruhidagi foydalanuvchilar ushbu nashrga izoh qoldira olmaydi.
