Hayitda qurbonlik: kimga, qanday, qachon?

Qurbon Hayiti (Iyd al-Adha) musulmonlar uchun muqaddas bayram bo‘lib, unda qurbonlik qilish muhim sunnatlardan biridir. Quyida Qurbon Hayitida qurbonlik qilish bilan bog‘liq asosiy qoidalar va shartlar keltirilgan:

Qurbonlik qilishning diniy asoslari
Qurbonlik Ibrohim (a.s.)ning Allohning buyrug‘iga bo‘y sunib o‘g‘lini qurbon qilishga tayyor bo‘lgan voqeasini eslatadi. Bu amal Allohga yaqinlik, taqvo va itoat belgisi sifatida amalga oshiriladi.

Qurbonlik kimga vojib?

Qurbonlik qilish quyidagi shartlarga ega bo‘lgan musulmonga vojib (ba’zi mazhablarga ko‘ra sunnat) bo‘ladi:
1. Baloġat yoshiga yetgan
2. Aql-hushi joyida
3. Muqim (safar holida bo‘lmagan)
4. Nisob (zakot) miqdorida mol-dunyoga ega bo‘lgan
Nisob: taxminan 85 gr oltin yoki unga teng mol-mulk.

Qanday hayvonlar qurbonlikka yaroqli?
1. Qo‘y/yangi tug‘ilgan qo‘zi (1 yoshga kirgan yoki semizlikda unga teng bo‘lsa – 6 oylik ham bo‘lishi mumkin)
2. Echki – kamida 1 yoshda
3. Sigir – kamida 2 yoshda (bir sigir 7 kishi nomidan bo‘lishi mumkin)
4. Tuya – kamida 5 yoshda (bir tuya 7 kishi nomidan bo‘lishi mumkin)

Qurbonlikka yaroqsiz hayvonlar:
- Ko‘zi ojiz yoki ko‘r
- Shol, cho‘loq
- Juda ozg‘in, suyaklari ko‘rinib turgan
- Quloqlari yoki dumining katta qismi kesilgan
- Tug‘ma nuqsoni bor (masalan, qulog‘i yo‘q)
- Kasal yoki yuqumli kasallik alomati bor

Qurbonlik qilish vaqti:
- Iyd namozi o‘qilgach, hayitning birinchi kuni tongdan boshlab 3 kun (ayyomut-tashriq: 10–12 Zulhijja) davomida qurbonlik qilish mumkin.
- Safarda bo‘lgan odam uchun vojib emas, lekin istasa qurbonlik qilishi mumkin.

Qurbonlik go‘shti qanday taqsimlanadi?
- 1/3 qism – o‘z oilasi uchun
- 1/3 qism – qarindosh, qo‘shni va tanishlarga (boy bo‘lishi mumkin)
- 1/3 qism – muhtoj va kambag‘allarga
- Barcha go‘shtni sadaqa qilish ham mumkin.
- Go‘sht sotilmaydi. Terisi, bosh suyak, yel, tuyog‘i – sotilmasligi kerak.

Qurbonlik qilishda niyat

Qurbonlik paytida quyidagicha niyat qilinadi (dilda yoki og‘iz bilan):
“Bismillahi Allohu akbar. Bu qurbonlik Alloh rizoligi uchun falonchining nomidan qilinyapti.” “Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!