1988-yilda Seulda o‘tkazilgan Olimpiya o‘yinlarining finali boks tarixidagi eng katta adolatsizliklardan biriga aylandi. Janubiy Koreyalik bokschi Pak Si Xun va amerikalik Roy Jons o‘rtasidagi o‘yinga katta e’tibor qaratilayotgan edi. Tomoshabinlar va boks ekspertlari Jonsning g‘alabasiga ishongan bo‘lsa-da, natija boshqacha bo‘ldi. Pak Si Xun 3:2 hisobida g‘alaba qozongani uchun oltin medal bilan taqdirlandi.
Mazkur o‘yindan keyingi yillarda ko‘pchilik Pakning g‘alabasiga shubha bilan qaraydi, chunki ularning fikricha, Jons haqiqatan ham boks ringida ustun bo‘lgan. Olimpiya o‘yinlarida o‘yinga katta qiziqish bilan qaragan muxlislar va boks mutaxassislari ham Jonsning boks maydonidagi ustunligini tan olishgan. Shuning uchun, Pakga oltin medal topshirilishi boks muxlislariga qisman adolatsizlik sifatida ko‘ringan.
Jons esa, o‘shanda, boks tarixidagi eng yosh va iqtidorli jangchilardan biri sifatida tan olindi. U Olimpiya o‘yinlaridagi xatti harakati uchun Vel Barker kubogini ham qo‘lga kiritgan. Ammo, unga berilgan medal shubhali hisoblangani uchun, jangchi bugungi kunda ham o‘zining Olimpiada medaliga nisbatan o‘ziga tegishli bo‘lgan haqiqatni sezarkan.
Yillar o‘tib, sudyalar va Olimpiya qo‘mitasi tomonidan hakamlik qilishdagi ishlarning nuqsoni haqida mish-mishlar tarqalgan. 1996-yilda Sharqiy Germaniyaning «Shtazi» maxsus xizmatiga oid hujjatlar topilgan bo‘lib, unda aytilishicha, ba’zi hakamlarga janubiy koreyalik bokschilarga yordam berish uchun pul to‘langan. Bu, eng asosiysi, AQSHning Olimpiya o‘yinlaridagi medallar sonini ortda qoldirish maqsadida qilingan. Ammo, Xalqaro Olimpiya qo‘mitasi tekshiruv o‘tkazganida, poraxo‘rlik bilan bog‘liq birorta sezilarli dalil topilmagan. Shunday bo‘lsa ham, Pak Si Xun uchun o‘sha vaqtdagi g‘alabasi xalqaro hamjamiyatda qandaydir adolatsizlik sifatida yodda qoldi.
Pak, bu yillar davomida, o‘zini hamon aybdor his qilganini bir necha bor ta’kidlagan. Olimpiya medali uning hayotining bir qismidek, uning his-tuyg‘ulari bilan bog‘liq bo‘lib, har doim ruhiy yomon tuyg‘ular bilan yashagan. U boksni tark etganidan so‘ng, o‘z oltin medalini «dahshatli tush» deb atagan.
Shu o‘rinda, Jons boks karerasida katta muvaffaqiyatlarga erishdi. U Olimpiadadagi g‘alabasiga shubha bilan qaragan bo‘lsa-da, o‘zining ajoyib karerasini boshlab, to‘rtta vazn toifasida chempion bo‘ldi. Uning 47 ta nokaut va 66 ta g‘alabasi boks tarixidagi ajoyib natijalardan hisoblanadi. Jons boks ringida o‘zining yangi maqsadiga erishishga intildi. Va, ehtimol, Olimpiya o‘yinlaridagi g‘alabasining ta’siri bilan o‘zining karerasini yangi bosqichga olib chiqdi.
Ammo, tarixiy adolatsizlik barham topishi uchun Pak Si Xun o‘zini juda faxr bilan his etdi. 40-yildan so‘ng, Pak Jonsga Olimpiya oltin medalini topshirishga qaror qildi. U Pensakolaga borib, Jonsning sport zalini ko‘rib chiqishga bordi. Bu kuni Jons o‘zining standart intervyusi uchun sport zalga kelgan edi, ammo Pak uning oltin medalini qaytarish uchun unga syurpriz qildi. Uning o‘g‘li orqali Pak shunday so‘zlarni aytdi: «Menda oltin medal bor edi, lekin men uni senga qaytarmoqchiman, u senga tegishli». Jons bu syurprizdan shok bo‘ldi va ko‘zlarida yoshlar bilan javob berdi: «Voy, bu aqldan ozish-ku».
Pakning bu harakati butun dunyo sport muxlislari va boks jamoasining e’tiborini tortib, uning g‘alabasining haqiqiy ma’naviy qadriyatlarini ko‘rsatdi. Jonsning YouTube sahifasida bu voqea haqida xabarlar paydo bo‘ldi. Ushbu ijobiy xabarning hammasi boksning haqiqiy ma’naviy qadriyatlarini qayta tiklanishiga ishora qilib, uning tarixiy yodgorligini barqaror qilishga katta ta’sir ko‘rsatadi.
Ta’kidlash joizki, bu aslida saboqlar va ilhom manbaiga aylanishi mumkin. Va, albatta, aybni yuvish uchun hech qachon kech emas.
“Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!
